Οι "Πολύχρωμοι θεοί" της αρχαιότητας στο Μουσείο της Περγάμου

Ένα από τα νέα αποτελέσματα της έρευνας είναι η ανακάλυψη ότι δεν ευθύνεται ο Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν για την άποψη ότι τα αρχαία γλυπτά ήταν λευκά. Η παροιμιώδης φράση του διάσημου γερμανού αρχαιολόγου του 18ου αιώνα για την «ευγενική απλότητα και το ήρεμο μεγαλείο» των αρχαίων δεν αφορούσε το χρώμα τους, υποστηρίζει ό υπεύθυνος της έκθεσης, καθηγητής Βίντσεντς Μπρίνκμαν. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η ερευνητική ομάδα της έκθεσης αναλύοντας τα δημοσιευμένα και τα αδημοσίευτα κείμενα του Βίνκελμαν. «Ο Βίνκελμαν ο ίδιος είναι αυτός που ανακάλυψε πρώτος την πολυχρωμία των ελληνικών αγαλμάτων», λέει ο καθηγητής Μπρίνκμαν. «Και ήταν ο Γκέτε και ο κύκλος γύρω από αυτόν που φρόντισαν κατά την περίοδο της κλασικής εποχής της Βαϊμάρης, ώστε να δημιουργηθεί μια άλλη εντύπωση. Πρόκειται για την πρώτη προπαγανδιστική προσπάθεια αυτού του πρώιμου πολιτικού κλασικισμού να αντιστρέψει τον Βίνκελμαν – με επιτυχία.”

Ανίχνευση χρωματικών καταλοίπων

Για την ανίχνευση χρωματικών καταλοίπων σε αρχαία γλυπτά αναπτύχθηκαν νέες ερευνητικές μέθοδοι και ακολουθήθηκαν προσεκτικές αναλύσεις προκειμένου ανασυσταθούν τα αρχικά χρώματα, τα οποία είναι ορυκτής, οργανικής αλλά και συνθετικής προέλευσης. Ο καθηγητής Μπρίνκμαν εκτιμά ότι το 98% των χρωμάτων που χρησιμοποιούμε σήμερα υπήρχαν και στην αρχαιότητα. Στην έκθεση παρουσιάζονται γλυπτά που είναι στην ιδιοκτησία της Συλλογής Αρχαιοτήτων Βερολίνου και εκμαγεία από γνωστά αγάλματα, όπως κορμός θωρακοφόρου από την Ακρόπολη, κεφαλή Εφήβου της Γλυπτοθήκης του Μονάχου και η Πεπλοφόρος της Ακρόπολης. Τα πιο ενδιαφέροντα εκθέματα, θα μας πει η ελληνίδα επιμελήτρια της έκθεσης Ζωή Αγγελίδη, είναι δύο κόρες του 6ου αιώνα: “Μια ιδιαιτερότητα εδώ στο Βερολίνο είναι ότι παρουσιάζουμε την ονομαζόμενη Θεά του Βερολίνου, η οποία ανήκει στην Συλλογή Αρχαιοτήτων, δίπλα στη Φρασίκλεια, η οποία είναι μια κόρη από την Μερέντα και έχει πολύ καλά διατηρημένα υπολείμματα χρώματος.”

Σαν άγαλμα που του έχουν τρίψει τη μπογιά

Βάσει αυτών των χρωματικών καταλοίπων δημιουργήθηκε το εκμαγείο της Φρασίκλειας, το οποίο στέκεται τώρα μπροστά από αυτό της Θεάς του Βερολίνου. Ο επισκέπτης της έκθεσης είναι σε θέση να συγκρίνει αλλά και να αποκτήσει μια ιδέα για τον άλλοτε χρωματισμό των λευκών γλυπτών. Η Φρασίκλεια πχ. με ροζ χρώμα στο δέρμα και μαύρους οφθαλμούς, έντονα βαμμένα χείλη, σκούρα καφέ μαλλιά και ένα λαμπερό ένδυμα βαμμένο με κόκκινη ώχρα.

Αυτού του είδους τα γλυπτά, υποστηρίζει ο καθηγητής Μπρίνκμαν, δεν επιτρέπουν στον παρατηρητή στοχασμούς και προεκτάσεις όπως τα λευκά. Στην αρχαιότητα τα χρωματιστά αγάλματα αποτελούσαν μέρος της καθημερινής ζωής. Το κατεξοχήν πνευματικό πεδίο της τέχνης ήταν το δράμα. Και εδώ ο Ευριπίδης αφήνει την Ωραία Ελένη να μοιρολογά ότι θα ήθελε να ήταν τόσο άσχημη όσο ένα άγαλμα που του έχουν τρίψει την μπογιά. Η έκθεση Πολύχρωμοι θεοί στο Μουσείο της Περγάμου του Βερολίνου θα διαρκέσει ως της 3 Οκτωβρίου.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου