«Ουδέτερος διαμεσολαβητής» ο Λουκασένκο;

«Μην ανησυχείτε για την εκδήλωση στο Μινσκ», έλεγε μόλις το Σαββατοκύριακο ο λευκορώσος πρόεδρος Λουκασένκο στον ρώσο πρόεδρο Πούτιν, διαβεβαιώνοντάς τον για την άρτια διοργάνωση της τετραμερούς συνάντησης για το ουκρανικό. Στη νέα αυτή προσπάθεια αναβίωσης της ειρηνευτικής συμφωνίας συμμετέχουν εκτός από τον Βλ. Πούτιν, ο ουκρανός πρόεδρος Ποροσένκο, η γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ και ο γάλλος πρόεδρος Ολάντ. Στις συνομιλίες του με τον Πούτιν το Σαββατοκύριακο στο Σότσι, ο Αλεξάντερ Λουκασένκο υπενθύμισε στον ρώσο πρόεδρο τις επαφές που είχε στο Μινσκ η λεγόμενη «ομάδα επαφής», αποτελούμενη από εκπροσώπους της Ουκρανίας, της Ρωσίας και του ΟΑΣΕ. «Έκανα ό,τι μου ζητήσατε, δεν υπήρξαν παράπονα», είπε ο λευκορώσος πρόεδρος εν είδει αναφοράς προς τον Βλ. Πούτιν.

Το Μινσκ της Λευκορωσίας έχει εξελιχθεί το τελευταίο διάστημα σε τόπο λήψης σημαντικών αποφάσεων όσον αφορά την ουκρανική κρίση. Στα τέλη Αυγούστου του περασμένου έτους οι Πούτιν και Ποροσένκο είχαν εκεί το πρώτο τους τετ α τετ από τότε που ξέσπασε η κρίση. Επίσης, το Σεπτέμβριο εκπρόσωποι της κυβέρνησης του Κιέβου και των φιλορώσων αυτονομιστών συμφώνησαν στο Μινσκ επί ενός ειρηνευτικού σχεδίου. Η συνάντηση οδήγησε εκ των πραγμάτων σε μια έμμεση αναγνώριση των ηγετών των αυτοανακηρυχθέντων Λαϊκών Δημοκρατικών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ. Οι συμφωνίες αυτές ωστόσο δεν τηρήθηκαν στην πράξη. Οι αυτονομιστές ξεκίνησαν νέες επιθέσεις και οι μάχες στην ανατολική Ουκρανία συνεχίζονται.

Η φαινομενική ουδετερότητα

Η επιλογή του Μινσκ δεν ήταν τυχαία. Ήδη από την έναρξη της ουκρανικής κρίσης πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, η Λευκορωσία προσπάθησε να διαδραματίσει το ρόλο του ουδέτερου διαμεσολαβητή. Στα τέλη του 2014, λίγο πριν την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, ο Αλ. Λουκασένκο είχε ταχθεί ξεκάθαρα υπέρ της διαφύλαξης της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Σε αντίθεση με τη Ρωσία, ο ίδιος αναγνώρισε αμέσως τη νέα ουκρανική ηγεσία. Ο Λουκασένκο, ο οποίος συνεχάρη τον ουκρανό πρόεδρο στα τέλη Μαΐου αμέσως μετά την εκλογή του, ήταν μάλιστα προσκεκλημένος στην τελετή ορκωμοσίας. Στα τέλη του 2014 ο Λουκασένκο επισκέφθηκε εκ νέου το Κίεβο για να διαπραγματευτεί με τον ουκρανό πρόεδρο.

Στην πραγματικότητα όμως ο Λουκασένκο είναι ένας μακροχρόνιος και στενός σύμμαχος της Μόσχας. Σχεδόν κανείς δεν θυμάται σήμερα ότι Ρωσία και Λευκορωσία ίδρυσαν το 1997 ένα κοινό κράτος, το οποίο τυπικά υπάρχει έως και σήμερα. Παράλληλα, οι δυο χώρες είναι ιδρυτικά μέλη της Ευρωσιατικής Οικονομικής Ένωσης πρώην χωρών της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία από την 1η Ιανουαρίου του 2015 μάλιστα, έχει και νομική υπόσταση. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν λείπουν και οι έριδες μεταξύ των δυο χωρών, κυρίως όσον αφορά θέματα διμερούς εμπορίου. Πολύ στενή πάντως είναι η συνεργασία μεταξύ των δυο πλευρών και σε στρατιωτικό επίπεδο.

«Βοήθεια» και όχι «διαμεσολάβηση»

Η Άστριντ Σαμ, ειδικός από το Ίδρυμα Επιστήμης και Πολιτικής του Βερολίνου εκτιμά ότι η πρόσφατη λευκορωσική «επίθεση φιλίας» στην Ουκρανία δεν είναι κάτι το καινούριο. «Μολονότι απέρριπτε την πορτοκαλί επανάσταση, ο Λουκασένκο διατηρούσε ήδη μετά το 2004 καλές σχέσεις με τον τότε ουκρανό πρόεδρο Βίκτορ Γιουστσένκο», υπογραμμίζει η ειδικός προς τη Deutsche Welle. Γι΄ αυτό και ζητήθηκε η βοήθειά του μετά την αλλαγή εξουσίας στο Κίεβο από τους πρωταγωνιστές των εξελίξεων στην Ουκρανία. Ο ίδιος ο Λουκασένκο βέβαια έχει πει ότι δεν του αρέσει ο όρος «διαμεσολάβηση», αλλά ότι προτιμά να γίνεται λόγος για «βοήθεια». «Δεν είμαστε ειρηνοποιοί, δεν επιδιώξαμε ποτέ αυτό το ρόλο», είπε ο Λουκασένκο στα τέλη του περασμένου μήνα.

Ο ιδιαίτερα φιλικός αυτός τόνος του Μινσκ έναντι του Κιέβου δεν έχει σχολιαστεί ακόμη από τη Μόσχα. Παρατηρητές εκτιμούν ότι ενδεχομένως με τον τρόπο αυτό η Ρωσία να επιχειρεί να διατηρήσει τη δυνατότητα απευθείας επαφών με το Κίεβο.

Στη διεθνή διπλωματική σκακιέρα πάντως ο Αλ. Λουκασένκο φαίνεται να επωφελείται σημαντικά από τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Ενώ θεωρείται στη Δύση ο «τελευταίος δικτάτορας στην Ευρώπη», σε βάρος του οποίου έχουν μάλιστα επιβληθεί κυρώσεις, ο ίδιος έχει σήμερα τη δυνατότητα να υποδεχθεί ως οικοδεσπότης τους Μέρκελ και Ολάντ.

Οι διπλωματικές του επιτυχίες όμως δεν σταματούν εδώ. Η Λετονία, που έχει την προεδρία της ΕΕ κατά το τρέχον εξάμηνο, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να προσκαλέσει τον λευκορώσο πρόεδρο κατά τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ για την Ανατολική Εταιρική Σχέση, τον προσεχή Μάιο. Αυτό αναμένεται να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη δημοτικότητά του στο εσωτερικό. Το Σεπτέμβριο θα βρεθεί και πάλι αντιμέτωπος με την ετυμηγορία των πολιτών…

Roman Goncharenko / Κώστας Συμεωνίδης