Ο Γκίντερ Βάλραφ γιορτάζει τα 70ά του γενέθλια

Ήταν ο ρεπόρτερ με το ψευδώνυμο Χανς Έσσερ στην εφημερίδα Bild, ο τούρκος εργάτης Αλί, που δούλευε στην κουζίνα του ΜcDonald's και στη χαλυβουργεία της Τhyssen. Τα βίβλια του, που πραγματεύονται τον απάνθρωπο τρόπο εργασίας στον «κίτρινο τύπο» και τις απαράδεκτες συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονται οι μετανάστες σε μεγαλοεπιχειρήσεις, τον κατέστησαν γνωστό στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές του ’80. Τέτοιες κρυφές έρευνες είχε πραγματοποιήσει και παλαιότερα: υποδυόταν τον άστεγο, τον αλκοολικό σε ψυχιατρική κλινική ή τον έμπορο όπλων.

Η τάση του να υιοθετεί διάφορους ρόλους και ταυτότητες φάνηκε σε πολύ νεαρή ηλικία, όπως αφηγείται ο ειδικός των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Μπέρνχαρντ Πέρκσεν από το Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν: «Υπάρχει μια σημείωση από το ημερολόγιό του όταν ήταν 17 χρόνων, η οποία λέει: «Είμαι ο προσωπικός μου μακιγιέρ, συνεχώς φοράω καινούργιες μάσκες, για να βρω τον ίδιο μου τον εαυτό».

Σε αυτή την αναζήτηση του εαυτού του, ο Βάλραφ ταλαντεύεται συνεχώς μεταξύ του ρόλου του αποκαλυπτικού ρεπόρτερ και του συγγραφέα. Ο στόχος ήταν από την αρχή ξεκάθαρος, λέει ο Γιούργκεν Γκότσλιχ, δημοσιογράφος και συντάκτης της βιογραφίας του Βάλραφ. Ο Βάλραφ προσπαθούσε πάντα να ασχοληθεί με θέματα που αποτελούσαν ταμπού και να τα παρουσιάσει σε ένα όσο το δυνατόν πιο ευρύ κοινό: «Και αυτό το κατάφερε φυσικά. Τόσο με την ιστορία της Bild όσο και με το βιβλίο του «Στο περιθώριο» (Ganz unten). Με αυτό το βιβλίο που πραγματεύεται τη ζωή Τούρκων μεταναστών στη Γερμανία, κατάφερε να δημιουργήσει μια διαφορετική συνείδηση. Στα σουηδικά μάλιστα υπάρχει το ρήμα "wallraffa", το οποίο σημαίνει «ξεσκεπάζω κάτι, αποκαλύπτω».

Παρεμβατική δημοσιογραφία

Για τη δημοσιογραφία ο Βάλραφ αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο. Σαφώς υπήρχαν και άλλοι οι οποίοι παρουσιάζαν αποκαλυπτικές έρευνες, αλλά λίγοι από αυτούς αφιερώθηκαν τόσο πολύ στο έργο τους. Για τον καθηγητή Μπέρνχαρντ Πέρκσεν, ο Γκίντερ Βάλραφ ήταν ο πρωτοστάτης της «παρεμβατικής δημοσιογραφίας», συμφωνα με την οποία ο δημοσιογράφος δεν ενημερώνει πια αντικειμενικά. «Ο Γκίντερ Βάλραφ παίρνει καθαρά το μέρος των αδύναμων, των θυμάτων, των άστεγων, όλων αυτών που βασανίζονται και πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης στην κοινωνία μας».

Ενώ κατά την δεκαετία του ’90 ο δημοσιογράφος από το Μπούρσαϊτ δεν είχε τόσο έντονη παρουσία στα ΜΜΕ, τα τελευταία χρόνια επέστρεψε και πάλι με εντυπωσιακά ρεπορτάζ. Αποκάλυψε τις απαράδεκτες συνθήκες εργασίας και λειτουργίας σε μεγάλες επιχειρήσεις αρτοποιίας, τηλεφωνικά κέντρα και ιδιωτικές ταχυδρομικές υπηρεσίες. Ιδιαίτερη αίσθηση – αλλά και κριτική – προκάλεσε η προσπάθειά του να ταξιδέψει για κάποιους μήνες στη Γερμανία, έχοντας βάψει το δέρμα του σκούρο. Η ταινία «Μαύρο στο Άσπρο» ‘Schwarz auf Weiß’ (2009) δείχνει πως βρέθηκε αντιμέτωπος με τον φανερό, αλλά και τον κρυφό ρατσισμό. Η εφημερίδα Süddeutsche Zeitung άσκησε κριτική, γράφοντας ότι η τακτική, που χρησιμοποιεί ο Βάλραφ είναι το ίδιο ρατσιστική με αυτά που παρουσιάζει, αφού μιμείται καταπιεσμένες μειονότητες. Αρκετές φορές βρέθηκε ενώπιον δικαστηρίου, αφού οι μέθοδοί του, εκτός του ότι έφερναν σε δύσκολη θέση πολλές επιχειρήσεις, κινούνταν και σε μια νομικά γκρίζα ζώνη.

Κοινωνική και πολιτική δράση

Παράλληλα με το ρεπορτάζ, ο Γκίντερ Βάλραφ είχε και έχει έντονη πολιτική δράση. Το 1974 στην Αθήνα, ως μέλος της τότε Παγγερμανικής Επιτροπής Αλληλεγγύης προς την Ελλάδα, μοίρασε προκηρύξεις, με τις οποίες ζητούσε ελεύθερες εκλογές και την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Αλυσοδέθηκε στην Πλατεία Συντάγματος, συνελήφθη και στη συνέχεια καταδικάστηκε σε 14 μήνες φυλάκιση, τους οποίους και θα εξέτιε εάν δεν είχε προηγηθεί η πτώση της χούντας.

Φιλοξένησε στο σπίτι του τον βρετανό συγγραφέα Σαλμάν Ρούσντι, ο οποίος δεχόταν απειλές κατά της ζωής του από το Ιράν, λόγω του βιβλίου του «Σατανικοί Στίχοι». Η αλληλεγγύη προς συναδέλφους του που απειλούνται είναι ζωτικής σημασίας για τον Βάλραφ, δηλώνει ο συντάκτης της βιογραφίας του Γιούργκεν Γκότσλιχ, ο οποίος εργάζεται ως ανταποκριτής της εφημερίδας Τageszeitung στην Κωνσταντινούπολη. «Ταξίδεψε πολλές φορές στην Τουρκία, όταν βρίσκονταν συνάδελφοί του κατηγορούμενοι, υποστήριξε τις δημοσιεύσεις τούρκων και κούρδων δημοσιογράφων, κάποιους από τους οποίους φιλοξένησε μάλιστα, χωρίς όμως να το διατυμπανίζει».

Τα εβδομηκοστά γενέθλια του Βάλραφ γίνονται υπό την σκιά κατηγοριών ενός πρώην συνεργάτη του. Ο τελευταίος υποστηρίζει ότι ο Βάλραφ τον απασχολούσε ανασφάλιστα και χωρίς τις απαραίτητες δηλώσεις στην εφορία. Η εισαγγελία της Κολωνίας ερευνά την υπόθεση. Τίποτα από αυτά όμως δεν πρόκειται να τον σταματήσουν, υποστηρίζει ο Γιούργκεν Γκότσλιχ: «Ο Βάλραφ έχει απίστευτη ενέργεια, ασχολείται ακόμη με πολλά, είναι μια ανήσυχη φύση. Αυτός είναι μάλλον και ο λόγος, που δεν μπορεί να σταματήσει ούτε καν στα 70 του.»

Martin Koch / Aλεξάνδρα Κοσμά

Υπεύθ.σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη