Ο Χρήστος Οικονόμου στο Βερολίνο
6 Σεπτεμβρίου 2013
Χθες το βράδυ στο κτήριο του Φεστιβάλ Βερολίνου (Haus der Berliner Festspiele) ο παρουσιαστής καλωσορίζει τους επισκέπτες της εκδήλωσης με τον συγγραφέα Χρήστο Οικονόμου και τους θέτει μια ερώτηση: «Υπάρχουν πολλοί Έλληνες σήμερα το βράδυ εδώ; Εμείς υποθέτουμε ότι ίσως οι μισοί είναι Έλληνες. Α, μόνο εσείς; Ε, τότε είστε μαζί με τη σύζυγο του Χρήστου Οικονόμου δύο. Είμαστε πολύ ευγνώμονες που ήρθαν σήμερα δύο Έλληνες.»
Αυτή η αναλογία είναι ενδεικτική για το χαρακτήρα του ετήσιου Διεθνούς Φεστιβάλ Λογοτεχνίας, που έχει ξεκινήσει την Τετάρτη και θα λήξει το άλλο Σαββατοκύριακο: οι γερμανοί επισκέπτες διακατέχονται από μεγάλο ενδιαφέρον για τη διεθνή λογοτεχνία. Ανάμεσα στους 160 λογοτέχνες από 50 χώρες του κόσμου έχουν έρθει και ο συγγραφέας των “Σατανικών Στίχων” Σάλμαν Ρούσντι, ο νοτιοαφρικανός νομπελίστας Τζον Μ. Κουτσί και ο εξόριστος κινέζος συγγραφέας Λιάο Γιβού.
Ο Οικονόμου μοιάζει με ντε Σίκα και Τσέχοφ
Την Πέμπτη το βράδυ, παράλληλα με την εκδήλωση του Χρήστου Οικονόμου, πραγματοποιούνταν στο κτήριο του Φεστιβάλ Βερολίνου δύο άλλες. Παρ΄ όλα αυτά περίπου 70 άτομα επέλεξαν τον έλληνα συγγραφέα. Όχι τυχαία. Η συλλογή διηγημάτων του «Κάτι θα γίνει, θα δεις», που κυκλοφόρησε φέτος στα γερμανικά, απέσπασε ενθουσιώδεις κριτικές. Ενδεικτική αυτής της υποδοχής είναι η προσφώνηση του παρουσιαστή της εκδήλωσης χθες το βράδυ, του συγγραφέα και κριτικού κινηματογράφου Κνουτ Έλστερμαν.
Όπως παρατηρεί, «τα διηγήματα αυτά χαρακτηρίζονται από την ακριβή παρατήρηση των κοινωνικών συνθηκών των ανθρώπων, οι οποίοι με σαφήνεια αυτοπροσδιορίζονται μέσα από τις λύπες και τη μιζέρια τους. Από την άλλη αναπτύσσουν μεγάλη αφηγηματική δυναμική διασκευάζοντας βιβλικούς μύθους και χρησιμοποιώντας χριστιανικούς συμβολισμούς. Το βιβλίο έχει μια οικουμενική δύναμη ανεξάρτητα από τη συγκεκριμένη κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα μεγάλο έργο για ανθρώπους που παρότι ζουν σε δύσκολες συνθήκες, διατηρούν την αξιοπρέπειά τους. Ορισμένες φορές είχα την εντύπωση ότι το βιβλίο του Οικονόμου είναι ένας συνδυασμός του νεορεαλισμού των σκηνοθετών ντε Σίκα ή και Ροσελίνι από τη μια και από την άλλη της ευαίσθητης αφηγηματικής τέχνης του Τσέχοφ.»
Επανειλημμένως απασχόλησε την εκδήλωση το γεγονός ότι τα διηγήματα έχουν γραφτεί πριν ακόμη ξεσπάσει η οικονομική κρίση στην Ελλάδα, δηλαδή μεταξύ του 2005 και του 2009. Όχι, δεν πρόκειται για προφητεία, τόνισε ο Χρήστος Οικονόμου. Όποιος παρακολουθούσε με προσοχή την καθημερινή ζωή στις εργατικές συνοικίες του Πειραιά, γιατί εκεί διαδραματίζονται οι ιστορίες των διηγημάτων του, μπορούσε να δει ή τουλάχιστον να διαισθανθεί το τι πρόκειται να επέλθει στη χώρα. Αυτήν την αισθαντική παρατηρητικότητα εξήρε μιλώντας με τη Deutsche Welle η μεταφράστρια του βιβλίου στα γερμανικά, Μπίργκιτ Χίλντεμπραντ.
«Δεν πρόκειται για βιβλίο γραμμένο εν θερμώ, για μια τεκμηρίωση της κρίσης. Έχει γραφτεί πριν από αυτή και διαπραγματεύεται την ψυχική κατάσταση των πρωταγωνιστών και όχι τις οικονομικές συνθήκες. Ο συγγραφέας δεν στοχεύει στη λύση αλλά στην εξιστόρηση των προβλημάτων, δεν τον ενδιαφέρει η παρηγοριά αλλά η περιγραφή του πόνου», σχολιάζει η γερμανίδα μεταφράστρια.
«Πραγματικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα»
Από τη συζήτηση δεν έλειψαν οι αναφορές στην ένταση που επικράτησε και εν μέρει επικρατεί στις ελληνογερμανικές σχέσεις. Για αυτή την εξέλιξη δεν ευθύνονται όλοι, είπε ο Χρήστος Οικονόμου και ούτε διακατέχονται όλοι στην Ελλάδα από προκαταλήψεις έναντι των Γερμανών. Άλλωστε οι δικές του εμπειρίες τις τρεις φορές που έχει έρθει φέτος στη Γερμανία καλεσμένος σε λογοτεχνικές εκδηλώσεις ήταν θετικές.
Ο έλληνας συγγραφέας λέει ότι «με εντυπωσιάζει το ότι πολλοί άνθρωποι με πλησιάζουν και συζητάμε. Και πρόκειται για απλούς ανθρώπους, διατηρούν μια πάρα πολύ ζωντανή σχέση με την Ελλάδα. Βλέπω ότι υπάρχει ένα πολύ ζωηρό ενδιαφέρον και μια πραγματική έγνοια για το τι συμβαίνει. Αυτό είναι κάτι που με εντυπωσιάζει πραγματικά γιατί είναι πραγματικό και γνήσιο και όχι κάτι του στιλ ΄τι γίνεται εκεί κάτω΄.»
Όπως εκμυστηρεύτηκε ο Χρήστος Οικονόμου, αυτό το διάστημα γράφει το νέο του βιβλίο. Δεν έχει αποφασίσει ακόμη πως, αλλά σε αυτό θέλει να αποτυπώσει με τη μια ή την άλλη λογοτεχνική μορφή το γερμανικό ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα.
Παναγιώτης Κουπαράνης
Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής