Παλιά όπλα, νέοι στόχοι κατά της ελονοσίας

Κάθε 45 δευτερόλεπτα πεθαίνει ένα παιδί στην Αφρική από ελονοσία. Σε αυτήν την εκτίμηση έχει καταλήξει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Εμβόλιο υπάρχει και φαίνεται ότι θα επιτραπεί η κυκλοφορία του σύντομα, αλλά δεν είναι και τόσο αποτελεσματικό. Φάρμακα για προφύλαξη κατά της ελονοσίας υπάρχουν από καιρό, αλλά είναι ακριβά και έχουν παρενέργειες. Διεθνής ομάδα επιστημόνων ανακάλυψε ότι ορισμένα αντιβιοτικά επιδρούν όχι μόνο εναντίον του πλασμωδίου της ελονοσίας, αλλά εμποδίζουν την εμφάνιση της νόσου και ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού.

Η αζυθρομυκίνη, η θαυματουργή

Εδώ και δεκαετίες κυκλοφορεί το αντιβιοτικό αζυθρομυκίνη στην αγορά. Εκατομμύρια ανθρώπων το έχει πάρει, για λιγότερο επικίνδυνες ασθένειες από ότι η ελονοσία, λέει ο Γιοχάνες Φρίζεν, γιατρός και ερευνητής στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για τη Βιολογία των Λοιμώξεων. «Η αζυθρομυκίνη χρησιμοποιείται για λοιμώξεις στο αυτί ή για πνευμονίες και βρογχίτιδες», λέει. «Δηλαδή ασθένειες που συμβαίνουν συχνά και γι αυτό γνωρίζει κανείς ότι είναι αντιβιοτικά ασφαλή για παιδιά και εγκύους». Με αντιβιοτικά καταπολεμά κανείς βακτηρίδια. Με το συγκεκριμένο όμως αντιβιοτικό, την αζυθρομυκίνη, επιτυγχάνουν οι επιστήμονες να συγκρατήσουν τον πολλαπλασιασμό του πλασμώδιου της ελονοσίας. Και όχι μόνο αυτό. Η αζυθρομυκίνη βοηθά το σώμα να αναπτύξει άμυνα κατά των παράσιτων της ελονοσίας. Φάνηκε από τις έρευνες που έκανε ο Γιοχάνες Φρίζεν και η ομάδα του σε ποντίκια. «Εγχύσαμε απευθείας στο αίμα πλασμώδιο της ελονοσίας και σε άλλα πειράματα χρησιμοποιήσαμε μολυσμένα κουνούπια. Μετά ναρκώσαμε τα ποντίκια και βάλαμε τα κουνούπια πάνω τους. Έτσι τα ποντίκια μολύνθηκαν με το πλασμώδιο της ελονοσίας».

Το παράσιτο πήγε καταρχήν στο ήπαρ, όπου και πολλαπλασιάστηκε γρήγορα. Αυτό ονομάζεται στάδιο του ήπατος. Στη συνέχεια κυκλοφόρησε στο αίμα και επιτέθηκε στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Αυτό στάδιο το λεγόμενο του αίματος είναι πολύ επικίνδυνο γιατί τότε εκδηλώνεται η νόσος. Τα ποντίκια που μολύνθηκαν από ελονοσία, πέθαναν μετά από λίγες μέρες. Όμως αυτή τη φορά οι ερευνητές αμέσως μετά το τσίμπημα τους έκαναν ένεση με αντιβιοτικά. Το αποτέλεσμα; Οι επιστήμονες δεν παρατήρησαν λοίμωξη. Δεν καταγράφηκε στοιχείο λοίμωξης στο αίμα και τα ποντίκια ήταν υγιή.

Ανέκοψαν την πορεία λοίμωξης

Τα αντιβιοτικά καταπολέμησαν την λοίμωξη, αλλά δεν την σταμάτησαν τελείως. Έτσι το πλασμώδιο πήγε στο ήπαρ, εκεί πολλαπλασιάστηκε και ήρθε το τέλος. Δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν στο αίμα. Το ότι παρέμειναν στο στάδιο του ήπατος, έχει δύο πλεονεκτήματα, πρώτον, ότι δεν καταγράφηκαν συμπτώματα της νόσου, και δεύτερον, το αμυντικό σύστημα των ποντικών είχε χρόνο να αναπτύξει άμυνα κατά της ελονοσίας. Η προφύλαξη με αντιβιοτικό μπορεί να λειτουργήσει και στον άνθρωπο. Το αντιβιοτικό επιδρά ακόμη και κατά του πλασμώδιου falciparum, που είναι και το βασικό παράσιτο που προκαλεί την ελονοσία.

Η αζυθρομυκίνη επομένως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε περιοχές με ελονοσία για την μακροπρόθεσμη προφύλαξη των παιδιών, αφού εμβόλιο δεν υπάρχει ακόμη. «Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα απέναντι στον εμβολιασμό θα ήταν ότι δεν χρειάζεται να χρησιμοποιούμε βελόνα, που στα παιδιά είναι προβληματικό, να κάνεις ενέσιμα εμβόλια», λέει ο Γιοχανές Φρίζεν. «Με αντιβιοτικά είναι πολύ πιο απλό και νομίζω ότι η δεκτικότητα να καταπιεί ένα παιδί μια ταμπλέτα είναι μεγαλύτερη».

Ο γερμανός ερευνητής είναι από τώρα βέβαιος ότι το πλασμώδιο της ελονοσίας θα αναπτύξει ανθεκτικότητα απέναντι στο αντιβιοτικό, διότι λαμβάνεται προφυλακτικά κατά διαστήματα, για παράδειγμα σε περιόδους βροχών. Όμως τότε ακριβώς πολλαπλασιάζονται τα κρούσματα. Σε κάθε περίπτωση τα αποτελέσματα των ερευνών αφήνουν πεδίο αισιοδοξίας.

Mariek Degen/Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου