Περιπέτειες στο ελληνικό "καφεμαντείο"

Μπορεί να εξηγήσει κανείς το σύγχρονο ελληνικό γίγνεσθαι σε 18 κεφάλαια; Ο Γερμανός Αντρέας Ντέφνερ, κορυφαίο στέλεχος του Υπουργείου Υγείας, το επιδιώκει πάντως στο βιβλίο του “Ελληνικό καφεμαντείο. Περιπέτειες, καθημερινότητα και Κρίση στην Ελλάδα”. Παρουσιάζει την Ελλάδα μέσα από προσωπικά του βιώματα. Σημειωτέον ότι το συμβόλαιο για το βιβλίο ήταν υπογεγραμμένο εδώ και ένα χρόνο. Το βιβλίο θα κυκλοφορούσε κανονικά τον Ιούνιο. Ξαφνικά όμως τα πράγματα άλλαξαν, θυμάται ο Αντρέας Ντέφνερ: “Τέλη Φεβρουαρίου μου τηλεφώνησε η εκδότρια μου και μου λέει, ανησυχώ πάρα πολύ με αυτήν την κρίση στην Ελλάδα. Θα ήθελα να αναβάλουμε την έκδοση του βιβλίου για δύο, τρία χρόνια.” Αυτό δεν το ήθελε όμως ο συγγραφέας κι έτσι αποτάθηκε σε έναν μικρό εκδοτικό οίκο. Ήταν η μεγάλη του επιθυμία να εκδοθεί το βιβλίο τώρα που έχουν κλονισθεί οι ελληνογερμανικές σχέσεις.

Εγκαρδιότητα και ευγνωμοσύνη

Η προσωπική σχέση του Ντέφνερ με την Ελλάδα ξεκίνησε πριν 20 χρόνια περίπου, όταν νεαρός ακόμα φοιτητής έκανε μια περιοδεία στη χώρα μας. Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά μια ελληνική οικογένεια. “Αυτή η ελληνική εγκαρδιότητα που γνώρισα, κυριολεκτικά με σκλάβωσε», μας είπε ο Ντέφνερ. «Τους υποσχέθηκα ότι θα ερχόμουν και τον άλλο χρόνο. Και από τότε όποτε ευκαιρώ πηγαίνω. Αισθάνομαι πλέον μέλος της οικογένειας. Κάποια στιγμή θέλησα να ανταποδώσω αυτήν τη φιλοξενία και εγκαρδιότητα. Και έτσι σκέφτηκα να γράψω ένα βιβλίο.” Ένα βιβλίο γραμμένο μεν με μεγάλη συμπάθεια για την Ελλάδα, χωρίς να είναι άκριτο. Ο συγγραφέας προσπαθεί να είναι δίκαιος, όχι γράφοντας για τους Έλληνες, αλλά δίνοντας το λόγο στους συνομιλητές του. Πχ. στο καφενείο, το οποίο ο Αντρέας Ντέφνερ περιγράφει ως τη σύγχρονή μορφή της αρχαίας αγοράς, όπου συζητούνται όλα τα σοβαρά πολιτικά θέματα. Πχ. ποιος ευθύνεται για την οικονομική κρίση; Οι Έλληνες πολιτικοί, δηλώνει κατηγορηματικά ένας γεροντάκος. Ο Αντρέας Ντέφνερ παρακολουθεί χωρίς διαμεσολαβητή τέτοιες συζητήσεις, επειδή εντωμεταξύ έχει μάθει ελληνικά. Γι αυτό βρίσκεται τόσο κοντά στους καλλιεργητές που μαζεύουν τις ελιές ή τα σταφύλια, ανεβαίνει τα βουνά της Ηπείρου μαζί με ορειβάτες και προσπαθεί μαζί με έναν κτηνοτρόφο να πιάσουν άγρια άλογα κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Η κατοχή και οι μετανάστες

Σε άλλα σημεία του βιβλίου εστιάζει το ενδιαφέρον του γερμανού αναγνώστη και στις ελληνογερμανικές σχέσεις που χαρακτηρίζονται από δύο βασικά στοιχεία. Το πρώτο είναι ότι περίπου ένα εκατομμύριο Έλληνες έχουν εργαστεί ή έχουν σπουδάσει κατά διαστήματα στη Γερμανία. Μάρτυρες γι αυτό είναι η παρουσιάστρια ειδήσεων του πρώτου γερμανικού προγράμματος της γερμανικής τηλεόρασης Λίντα Ζερβάκη και η ηθοποιός Σούζαν Σιδηροπούλου, σταρ της δημοφιλέστερης γερμανικής σαπουνόπερας “Καλοί καιροί – Κακοί καιροί”. Και οι δύο είναι κόρες Ελλήνων μεταναστών. Το δεύτερο στοιχείο που καθόρισε τις σχέσεις των δύο χωρών τον 20ό αιώνα είναι η γερμανική κατοχή. “Οι νέες γενιές στην Ελλάδα δεν έχουν ξεχάσει την κατοχή, αλλά δεν είναι από τα θέματα που απασχολούν την καθημερινότητά τους. Στους ηλικιωμένους τα πράγματα είναι διαφορετικά. Μόλις τους λέω ότι είμαι Γερμανός, αμέσως - και αυτό το βρίσκω λογικό - μου κάνουν λόγο για το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.”

Ρίζες της οικογένειας στην Αθήνα

Σε ένα από τα πολλά ταξίδια του στην Ελλάδα ο Ντέφνερ βρέθηκε αντιμέτωπος με την ιστορία της οικογένειας του. Στο κέντρο της Αθήνας υπάρχει μια μικρή οδός που φέρει το όνομα «Οδός Δέφνερ». Κατ’ αυτό τον τρόπο ο Δήμος Αθηναίων τίμησε τον γερμανό αρχαιολόγο και φιλόλογο Μιχαήλ Δέφνερ που είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα το 1871. Κατόπιν πήρε την ελληνική υπηκοότητα, ήταν για δεκαετίες υποδιευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης, συγγραφέας πολλών γλωσσολογικών πονημάτων και δάσκαλος γερμανικών του Ελευθερίου Βενιζέλου. “Με αυτόν τον Μιχαήλ Δέφνερ είμαστε κατά πάσα πιθανότητα συγγενείς. Και οι δύο καταγόμαστε από τον βαυαρέζικο κλάδο της οικογένειας. Αυτή τη στιγμή ερευνώ πόσο κοντινή είναι η συγγένεια μας. Ακόμη δεν είναι ξεκάθαρο.” Μέσα από αυτήν την προσωπική πτυχή ο Αντρέας Ντέφνερ διηγείται την ιστορία του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα. Το «Ελληνικό καφεμαντείο»

είναι ένα βιβλίο για τους Γερμανούς που θέλουν να γνωρίσουν μια Ελλάδα πέρα από τη θάλασσα και τον ήλιο. Η συνταγή που προτείνει είναι ένα πετυχημένο μείγμα ιστορίας και καθημερινότητας, μικρών γεγονότων και μεγάλων εξελίξεων.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου