Ποια είναι τα όρια της (γερμανικής) σάτιρας;

Η εφημερίδα Süddeutsche Zeitung του Μονάχου φαίνεται να δείχνει κατανόηση για την απόφαση της Άνγκελα Μέρκελ να δώσει το πράσινο φως για την ποινική δίωξη: "Η διαβίβαση της υπόθεσης στη δικαιοσύνη δεν υποδηλώνει υπόκλιση μπροστά στον Ερντογάν (όπως ισχυρίζεται και το SPD), αλλά την ομαλή ροή των πραγμάτων σε ένα κράτος δικαίου. Από τη σφαίρα της σκοπιμότητας η υπόθεση περιέρχεται στη σφαίρα της δικαιοσύνης. Αυτό προβλέπει το δίκαιο". Ανεξάρτητα από τη νομική πτυχή της υπόθεσης, η εφημερίδα επισημαίνει τα εξής: "Η σάτιρα του Μπέμερμαν ήταν αποτυχημένη. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ειναι και ποινικά κολάσιμη. Η αλήθεια είναι ότι αν το υβριστικό ποίημα (του Μπέμερμαν) είχε απαγγελθεί σε μία διαδήλωση του κινήματος Pegida, θα προκαλούσε δίωξη λόγω υποκίνησης ρατσιστικού μίσους. Εδώ τα συμφραζόμενα είναι διαφορετικά. Ο Μπέμερμαν, ντε και καλά, ήθελε να κάνει φροντιστήριο ελευθερογνωμίας στον Ερντογάν. Επιτρέπεται, για τον σκοπό αυτόν, να διατυπώνει κανείς αναίδειες, οι οποίες καθεαυτές δεν αποτελούν παρά μία βαριά προσβολή; Σε αυτό καλείται να απαντήσει η δικαιοσύνη. Ανεξάρτητα από την απάντησή της, ας ελπίσουμε ότι η τιμή του Ερντογάν θα κριθεί σε άλλες πράξεις και όχι με κριτήριο ένα υβριστικό ποίημα".

Η εφημερίδα Frankfurter Allgemeine παρατηρεί: "Υπάρχουν και στη Γερμανία δικαστές, τους οποίους θα προτιμούσε κανείς να αποφύγει. Σε αντίθεση όμως με την Τουρκία ή τη Ρωσία, οι αθώοι δεν πρέπει να φοβούνται το κράτος δικαίου και τα όργανά του σε αυτή τη χώρα. Ούτε ο Γιαν Μπέμερμαν πρέπει να φοβάται, έστω και αν ο δικηγόρος του τούρκου προέδρου απειλεί να φτάσει την υπόθεση μέχρι το ομοσπονδιακό δικαστήριο. Σε περιπτώσεις, στις οποίες το σημαντικό και συστατικό της δημοκρατικής τάξεως έννομο αγαθό της ελευθερίας της γνώμης, της τέχνης και του τύπου σταθμίζεται με το έννομο αγαθό της τιμής και της υπόληψης, το οποίο επίσης περιλαμβάνεται στα θεμελιώδη δικαιώματα του Συντάγματος, η Καρλσρούη αποδίδει πάντοτε το ευρύτερο δυνατό προστατευτικό περιεχόμενο στην ελευθερία της γνώμης και της τέχνης. Σε καλύτερα χέρια βρίσκεται λοιπόν η υπόθεση Μπέμερμαν στη δικαιοσύνη, παρά στην πολιτική".

"Αντιφατική" η πολιτική Μέρκελ;

Διαμετρικά αντίθετη άποψη εκφράζει με σχόλιο στην ηλεκτρονική της έκδοση η εβδομαδιαία εφημερίδα Die Zeit, η οποία μάλιστα υπενθυμίζει ότι η Άνγκελα Μέρκελ από τη μία πλευρά επικαλείται το άρθρο 103 του γερμανικού Ποινικού Κώδικα περί προσβολής ξένων πολιτικών ηγετών δίνοντας τη συγκατάθεσή της για την παραπομπή του Μπέμερμαν, αλλά από την άλλη πλευρά προαναγγέλλει την κατάργηση του άρθρου αυτού, το οποίο ούτως ή άλλως πολλοί θεωρούν αναχρονιστικό. "Έχοντας συνδέσει την ελευθερία της τέχνης με διεθνοπολιτικά συμφέροντα, η Μέρκελ έχει εμπλακεί σε έναν λαβύρινθο νομικών θεωρήσεων και συμφερόντων. Έτσι περιήλθε σε πολιτικό αδιάξοδο, από το οποίο της προσέφερε μία διέξοδο το άρθρο 103 του Π.Κ. Το αποτέλεσμα είναι μία τραγελαφική κατάσταση, όπου ένας πολιτικός ηγέτης επικαλείται μία νομική διάταξη, ζητώντας παράλληλα και την άμεση κατάργησή της. Δικαίως λοιπόν αντιμετωπίζει κατηγορίες ότι υποχωρεί μπροστά στον τούρκο πρόεδρο και θυσιάζει την ελευθερία της τέχνης και της σάτιρας στον βωμό του πολιτικού πραγματισμού".

Επικριτικό για τους χειρισμούς της Άνγκελα Μέρκελ είναι και το σχόλιο στην εφημερίδα Tagesspiegel του Βερολίνου: "Υπάρχουν λόγοι για την απόφαση της Μέρκελ στην υπόθεση Μπέμερμαν. Αλλά μία διαφορετική απόφαση θα ήταν (εξίσου) δυνατή. Και θα ήταν απαραίτητη" υποστηρίζει ο αρθρογράφος. Επισημαίνοντας δε τις αντιδράσεις των συγκυβερνώντων σοσιαλδημοκρατών και το επακόλουθο ρήγμα στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού, σχολιάζει: "Για να δούμε, ποιός θα οφεληθεί από αυτήν την πρωτοφανή διάσπαση. Και ποιές θα είναι οι συνέπειες στις προσεχείς εκλογές. Καμία ιδέα; Αυτός που θα χαρεί είναι η Εναλλακτική για τη Γερμανία".

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου