Ποια είναι τα όρια της ελευθεροτυπίας;
3 Νοεμβρίου 2010
Το Συμβούλιο Τύπου είναι ένας θεσμός που δημιουργήθηκε από τις ομοσπονδίες Δημοσιογράφων και Εκδοτών για τη διαφύλαξη και παρακολούθηση των κανόνων της έντιμης δημοσιογραφίας. Έχει συντάξει έναν Κώδικα Δεοντολογίας για τα ΜΜΕ, στον οποίο περιλαμβάνεται ο σεβασμός στην αλήθεια, στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στην προσωπική ζωή. Ο καθένας μπορεί να καταγγείλει παρόμοιες παραβιάσεις, το 2008 έγιναν 729 καταγγελίες και ο αριθμός ανέβηκε το 2009, κυρίως επειδή οι καταγγελίες μπορεί να γίνουν και μέσω του διαδικτύου. Η πιο αυστηρή ποινή για τους παραβάτες είναι η δημόσια επίπληξη, που θα πρέπει να δημοσιεύσει το όργανο που έκανε την παραβίαση.
Με οδηγό τον Κώδικα Δεοντολογίας
Η εικόνα του Εσταυρωμένου να υποφέρει δεν προκαλεί τα θρησκευτικά αισθήματα κανενός. Ο Εσταυρωμένος όμως και μπροστά του ένας φιλήδονες ιερέας, με το κεφάλι και την πλάτη γυρισμένη, είναι κάτι που προκαλεί τη γενική κατακραυγή. 200 καταγγελίες έγιναν στο Συμβούλιο Τύπου γι αυτήν τη γελοιογραφία που δημοσίευσε το σατιρικό περιοδικό «Τιτανικός» θέλοντας να επιστήσει την προσοχή στα κρούσματα παιδεραστίας στην Καθολική Εκκλησία. Η περίπτωση θυμίζει κάπως τις καρικατούρες του Μωάμεθ, που ξεσήκωσαν τους μουσουλμάνους, αν και ο Εσταυρωμένος του Τιτανικού δεν οδήγησε τα μέλη του Συμβουλίου Τύπου σε δημόσια επίπληξη. Ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Αυτολογοκρισίας Μπερντ Χίλντερ μας εξηγεί την αιτία.
«Δεν θέλω να κάνω συγκρίσεις με τις καρικατούρες του Μωάμεθ, αλλά εδώ, στην περίπτωση τους Εσταυρωμένου, δεν πρόκειται για το αν ήταν ποιοτικά καλές, αστείες, επιτυχημένες, ή απλά κακές και προσβλητικές», λέει. «Το ερώτημα είναι αν υπερβαίνουν τα όρια της ελευθερίας του τύπου ή προσβάλλουν τους ηθικούς κανόνες του Κώδικα Δεοντολογίας. Και σε αυτό απαντήσαμε αρνητικά. Ορισμένοι δυσκολεύτηκαν, αλλά το δέχτηκαν ακόμη κι αν οι γελοιογραφίες ήταν κακόγουστες».
«Η Bild ξεπέρασε τα όρια»
Περισσότερες καταγγελίες, συνολικά 241, έγιναν μετά την τραγωδία στη Love Parade με 21 νεκρούς. Εκείνο που ενόχλησε ήταν η δημοσίευση φωτογραφιών θυμάτων, με άγνωστη προέλευση. Κανονικά απαγορεύεται η δημοσίευση τέτοιων φωτογραφιών χωρίς την έγκριση των οικείων. Έτσι, το Συμβούλιο Τύπου προχώρησε σε δημόσια επίπληξη της διαδικτυακής έκδοσης της εφημερίδας Bild για τα ρεπορτάζ που έκανε και τις φωτογραφίες από τη Love Parade.
«Στα ρεπορτάζ ένας γιατρός περιέγραφε πώς πέθανε ένα θύμα», λέει ο Μπερντ Χίλντερ. «Με κάθε λεπτομέρεια. Πώς ανέπνεε και πώς σταμάτησε η αναπνοή του. Οι λεπτομέρειες της περιγραφής ξεπέρασαν κάθε όριο για την επιτροπή καταγγελιών. Κατά την άποψή μας επρόκειτο για μια σχετικά σαφή περίπτωση παραβίασης της ελευθεροτυπίας».
Άρνηση για διαπιστεύσεις
Η αύξηση του αριθμού των καταγγελιών φέτος, που έφτασε τις 1600, δεν ανησυχεί ουδόλως το Συμβούλιο Τύπου. Είναι το αποτέλεσμα της αυξημένης ευαισθησίας και προσοχής του αναγνωστικού κοινού και του γεγονότος ότι οι καταγγελίες γίνονται πλέον μέσω του διαδικτύου. Λιγότερο θετικός είναι ο απολογισμός σε ότι αφορά την ελευθερία του τύπου στη Γερμανία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η άρνηση των αρχών να διαπιστεύουν δημοσιογράφους σε μεγάλες πολιτικές διοργανώσεις, όπως οι σύνοδοι κορυφής του ΝΑΤΟ. Ο επικεφαλής του Συμβουλίου Τύπου Λουτς Τιλμανς εξηγεί:
«Οι διοργανωτές πηγαίνουν στις υπηρεσίες καταπολέμησης της εγκληματικότητας και προστασίας του Συντάγματος και ελέγχουν με βάση τα ονόματα, αν είναι όλα εντάξει. Η διαδικασία δεν γίνεται με τρόπο διαφανή. Κι σε περίπτωση που κάποιο όνομα δεν περάσει τον έλεγχο, τότε δεν παίρνει διαπίστευση. Αυτό είναι άκρως ανησυχητικό κυρίως για δημοσιογράφους που πρέπει και θέλουν να παρακολουθήσουν τέτοιες διοργανώσεις. Είναι για αυτούς θέμα υπαρξιακό».
Η κατηγορία του Συμβουλίου Τύπου δεν απευθύνεται μόνο στην πολιτική. Τέτοιου είδους αδιαφανείς διαδικασίες γίνονται και σε αθλητικές και πολιτιστικές διοργανώσεις.
Marcel Fürstenau/Ειρήνη Αναστασοπούλου
Επιμέλεια Σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου