Ποιητικά βοηθήματα για την κρίση

Υπάρχει γύρω μας και μέσα μας, κυρίως μέσα μας, η αίσθηση κάποιου αδιεξόδου, μια θολή εντύπωση πως βρισκόμαστε στο τέλος του καιρού ή στο μεταίχμιο μιας εποχής. Βεβαιότητες κλονίζονται, το μέλλον μοιάζει κιόλας αποσαθρωμένο, το παρελθόν λησμονημένο. Ψυχολογία κρίσης. Καταστροφολογία. Μαύροι οιωνοί στο στερέωμα και οι κρωγμοί της Κασσάνδρας. Αλλά τι λένε οι ποιητές για όλα αυτά, αν υποτεθεί πως θέλουμε να τους ακούσουμε;

Ένα παράδειγμα με την υπογραφή ενός από τους πιο γνωστούς μεταπολεμικούς ποιητές και δοκιμιογράφους της Γερμανίας, του Hans Magnus Enzensberger. Ένα ποίημα από τη συλλογή του Ελαφρότερα του αέρος. Ηθικά Ποιήματα . Ο τίτλος του «Κακόμοιρη Κασσάνδρα»:

Ήταν η μόνη που το έβλεπε να έρχεται,

μόνον αυτή: όλα τούτα, έλεγε,

θα τελειώσουν άσχημα. Φυσικά

δεν την πίστεψε κανείς.

Πέρασε απροσμέτρητος καιρός. Έκτοτε όμως

το λένε όλοι. Αρκεί μια ματιά

στις τιμές του χρηματιστηρίου, στο μποτιλιάρισμα στους δρόμους

και στις ειδήσεις τα μεσάνυχτα. Το ερώτημα είναι μόνο,

τι σημαίνει «όλα τούτα», και πότε;

Μέχρι τότε φυσικά κανείς δεν πιστεύει

αυτό που λένε όλοι.

Αρκεί μια ματιά στα δεύτερα αυτοκίνητα,

τις μπυραρίες και τις αγγελίες γάμων.

Μας κάνει καλό αυτή η λεπτή ειρωνεία του Enzensberger και η σκωπτική ματιά στην καταστροφολογία των δύο τελευταίων χιλιετιών, αλλά και την καθημερινότητα που συνεχίζεται παρ’ όλα αυτά ακάθεκτη. Το ποίημα, αν το καταλαβαίνουμε καλά, δεν μας συμβουλεύει να αρνηθούμε την αντιμετώπιση των προβλημάτων, μας υπενθυμίζει μόνο ότι η συνέχεια είναι πολύ πιο δυνατή από το τέλος.

Και για να παραμείνουμε στο κλίμα αυτών των ανάερων πεζολογικών στίχων του Enzensberger, υπάρχουν και θεοί που φροντίζουν για το νοικοκύρεμα του κόσμου. Ο τίτλος του δεύτερου ποιήματος «Η μεγάλη θεά»:

Μαντάρει και μπαλώνει,

σκυμμένη πάνω απ’ το σπασμένο ξύλινο αυγό,

η άκρη μιας κλωστής ανάμεσα στα χείλια της.

Μπαλώνει νύχτα μέρα.

Όλο νέοι πόντοι, καινούργιες τρύπες.

Μερικές φορές αποκοιμιέται,

μια στιγμή μονάχα,

έναν αιώνα.

Ξαφνικά ξυπνάει πάλι

κι αρχίζει να μαντάρει, να μπαλώνει.

Πώς ζάρωσε,

κοντή, τυφλή, ρυτιδιασμένη!

Με τη δαχτυλήθρα της ψάχνει

τις τρύπες του κόσμου

και μαντάρει, και μπαλώνει.

Μάλλον ο Enzensberger δεν παρέχει εδώ αποδείξεις για την ύπαρξη θεών, αλλά ενδείξεις για το πόσο ανάγκη θα είχαμε τη σκέπη τους.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης Γιάννης Παπαδημητρίου