Ποιοί είναι οι 'οργισμένοι πολίτες' στη Γερμανία;

Κοινωνιολόγοι και πολιτολόγοι προσπαθούν να ερμηνεύσουν και να αξιολογήσουν αυτή τη νέα τάση.

Ο Μάινχαρντ Μίγκελ, επικεφαλής του Ιδρύματος Μελετών για το Μέλλον, υπογραμμίζει ότι οι δημοκρατικές δομές που ξέραμε περνούν κρίση: «Η δημοκρατία δεν φθίνει, αλλάζουν απλώς οι δομές της. Αλλάζουν οι μορφές έκφρασης και συμμετοχής».

Στη σύγχρονη αυτή φάση, υποστηρίζει ο Γερμανός κοινωνιολόγος, οι πολίτες δεν αισθάνονται πια ότι ο θεσμός της δημοκρατίας ολοκληρώνεται και νομιμοποιείται «από τη στιγμή που οι κοινοβουλευτικοί μας εκπρόσωποι αποφασίζουν με πλειοψηφία για το α ή β ζήτημα. Τελευταία έχουμε όλο και πιο συχνά φαινόμενα άμεσης δημοκρατίας, όπου οι πολίτες καλούνται να αποφασίσουν για συγκεκριμένα τοπικά ζητήματα. Η μορφή αυτή άμεσης δημοκρατίας διαμορφώνεται και στη Γερμανία.»

Οι ‘οργισμένοι’ πολίτες που διαμαρτύρονται και κινητοποιούνται στη Γερμανία δεν επιτίθενται κατά των δημοκρατικών θεσμών, ούτε συνιστούν κίνδυνο για τη δημοκρατία. Η άμεση παρέμβαση τους και η οργή τους σημαίνει μάλλον ότι έχουν την αίσθηση ότι παραγκωνίζονται, ότι δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν.

Αυτή είναι εξάλλου και η άποψη του 80χρονου Χάινερ Γκάισλερ, πρώην γεν. γραμματέα του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, που ανέλαβε τη διαιτησία ανάμεσα στους πολίτες, την κυβέρνηση του κρατιδίου και τους Γερμανικούς Σιδηροδρόμους στην περίπτωση των κινητοποιήσεων ‘Στουτγάρδη 21’: «Είναι πια σαφές ότι στη σημερινή δημοκρατία που κυριαρχούν τα ΜΜΕ οι πολίτες δεν εφησυχάζουν, ούτε αποδέχονται έτσι απλά τις αποφάσεις των εκλεγμένων εκπροσώπων τους. Επιθυμούν να συμμετέχουν στη διαμόρφωσή τους. Σε τέτοια μεγάλα και ακριβά έργα χρειαζόμαστε διάλογο και διαφάνεια, πλήρη διαφάνεια μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου και κατόπιν μπορούμε να αποφασίζουμε.»

Αυτό ακριβώς τονίζουν οι πολίτες του κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης για το έργο ‘Στουτγάρδη 21’. Δεν υπήρξε διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων. Φάνηκε εκ των υστέρων ότι πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες αποφάσισαν χωρίς διάλογο με τους πολίτες.

Ένας επιπλέον παράγοντας που καλλιεργεί τέτοιες τάσεις άμεσης δημοκρατικής συμμετοχής είναι η βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου των Γερμανών: τα πρώτα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μόνον το 5% τελείωνε γυμνάσιο και πήγαινε πανεπιστήμιο. Σήμερα το ποσοστό αυτό αγγίζει το 50% περίπου.

Με την παγκόσμια οικονομική κρίση οι Γερμανοί έχασαν εξάλλου την εμπιστοσύνη τους στο οικονομικό σύστημα, και πιστεύουν ότι εξυπηρετεί πια αποκλειστικά και μόνον τα συμφέροντα του κεφαλαίου.

65 χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γερμανία ο πλούτος, όπως και φτώχεια, διευρύνονται πια προς τα μικρομεσαία και τα μεσαία στρώματα και δεν συνιστούν φαινόμενο ή προνόμιο της α ή β τάξης.

Οι πολίτες επομένως έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα να διεκδικήσουν μερίδιο στη λήψη των αποφάσεων.