Πυροτεχνήματα κι αποκαΐδια

Να την πάλι μπροστά μας η Διεθνής ΄Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, η 59η κατά σειρά, που εγκαινιάζεται αύριο το βράδυ. Όπως πάντα: τερατώδης, εμπορική, περίοπτη, το μεγαλύτερο εμπορείο πνευματικών δικαιωμάτων του βιβλίου στην οικουμένη. Και όπως το 2001 τιμώμενη χώρα ήταν η Ελλάδα και η λογοτεχνία της, φέτος τιμώμενη είναι μια ευρωπαϊκή περιοχή, η Καταλωνία και ο πολιτισμός της. 172.000 τμ, 7.300 εκθέτες από 110 χώρες, 380.000 προϊόντα, έντυπα και ηλεκτρονικά. Εκεί και φέτος το ελληνικό περίπτερο, το ένα χιλιοστό του συνολικού εμβαδού της έκθεσης, και γύρω του καμιά εικοσαριά Έλληνες εκδότες με δικά τους περίπτερα, σαν ένα μικρό ποίμνιο γύρω από τον βοσκό, μέσα στην ακτίνα της εθνικής θαλπωρής. Γιατί απ’ έξω κάνει κρύο για το ελληνικό βιβλίο.

Πολλοί γερμανικοί εκδοτικοί οίκοι μετέφρασαν και κυκλοφόρησαν ελληνική λογοτεχνία το 2001, αλλά τα βιβλία αυτά ναυάγησαν στη μεγάλη γερμανόφωνη αγορά. Αν εξαιρέσει κανείς τα αστυνομικά του Πέτρου Μάρκαρη, που όμως ξεκίνησαν και συνεχίζουν την καριέρα τους πριν και ανεξάρτητα από το 2001, τελικά μόνο η Ιωάννα Καρυστιάνη κατάφερε να σταθεί στα γερμανικά πόδια της, μέσω του εξαιρετικού οίκου Suhrkamp. Πέρασαν έξι χρόνια και κανένας σχεδόν οίκος δεν σχεδιάζει άλλες ελληνικές εκδόσεις, στη Φραγκφούρτη φέτος δεν θα είναι παρών ούτε ένας Έλληνας συγγραφέας. Το βραβείο της καλύτερης Ελληνογερμανικής Μετάφρασης καταργήθηκε, οι εκπρόσωποι του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού στο Βερολίνο επαιτούσαν μέχρι την τελευταία στιγμή τα οδοιπορικά τους για να πάνε στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου, το ελληνικό περίπτερο φέτος στήθηκε κατ’ αρχήν με δανεικά χρήματα.

Πού τα μεγαλεπήβολα σχέδια του 2001, πού το ταξίδι του Οδυσσέα που πρότεινε στους ξένους αναγνώστες η ελληνική πολιτεία μέσω του ελληνικού βιβλίου, πού τα όνειρα και που τα βεγγαλικά; Μόνο αποκαΐδια. Για πολλοστή φορά διαπιστώνει κανείς ότι συγκροτημένη και συνεχής πολιτική για την εξαγωγή του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό δεν υφίσταται. Ακριβώς τη στιγμή που οι πρώτες δεκάδες ελληνικά βιβλία στα γερμανικά δεν πέτυχαν εκδοτικά, η πολιτεία όφειλε να ενισχύσει με ακόμα μεγαλύτερη συνέπεια και επιμονή νέες μεταφράσεις, νέες προσπάθειες. Αντ’ αυτού ξέχασε να εμβάσει στους γερμανικούς εκδοτικούς οίκους ακόμα και τις εγκεκριμένες επιδοτήσεις. Ένα παράδειγμα: ο οίκος Suhrkamp είχε καλές πωλήσεις το 2001 με το βιβλίο της Καρυστιάνη «Μικρά Αγγλία» κι έτσι το 2003 κυκλοφόρησε και το άλλο βιβλίο της «Κουστούμι στο χώμα». Αλλά η σχετική επιδότηση της έκδοσης που είχε εγκριθεί από το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού ξέρετε πότε έφθασε στη Γερμανία; Με τρία χρόνια καθυστέρηση, στα τέλη του 2006.

Όσον αφορά τώρα την ίδια την ποιότητα και τις αξιώσεις των λογοτεχνικών βιβλίων, ο Suhrkamp, για να παραμείνουμε στο ίδιο παράδειγμα, δεν προχώρησε στη γερμανική έκδοση του επόμενου βιβλίου της Καρυστιάνη «Ο άγιος της μοναξιάς». Γιατί; Για να προστατεύσει τη συγγραφέα από μια ενδεχόμενη απογοήτευση του γερμανικού κοινού της. Πάντως τώρα σχεδιάζει να προχωρήσει στη γερμανική μετάφραση του τελευταίου βιβλίου της «Σουέλ». Τι δηλοί ο μύθος; Πολύ απλά: προώθηση λογοτεχνικών βιβλίων στο εξωτερικό απαιτεί ποιότητα έργων, σοβαρή πολιτική, μακροχρόνια προσπάθεια. Τα διαθέτουμε άραγε όλα αυτά;