Πόσο ισχυρή θέλει την Τουρκία η ΕΕ;

Η νέα εξωτερική πολιτική της Άγκυρας αποτελεί σήμερα αντικείμενο πολλών συζητήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μέλος της οποία φιλοδοξεί να γίνει η Τουρκία. Η στρατηγική των «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες που διασαφηνίζεται με τη διευθέτηση περιφερειακών εκκρεμοτήτων και σύναψης ιστορικής σημασίας συμφωνιών με χώρες όπως η Αρμενία, δεν αποσκοπεί απλώς στην απαλλαγή από βαρίδια του παρελθόντος αλλά στη διαμόρφωση νέων συσχετισμών. Δυτικός προσανατολισμός με αξιοποίηση του γεωστρατηγικού ρόλου της χώρας είναι η φόρμουλα του Αχμέτ Νταβούτογλου και όπως επισημαίνει ο Νάιλ Άλκαν, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο Γκάζι της Άγκυρας:

Ευρωπαϊκή αλλά και περιφερειακή δύναμη

«Η Ευρώπη και η ΕΕ είναι σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών Νταβούτογλου πολύ σημαντικές παράμετροι. Στόχος της Τουρκίας είναι να ενταχθεί στην ΕΕ. Πέραν τούτου όμως η Τουρκία ακολουθεί μια πολύ δυναμική εξωτερική πολιτική στην περιοχή της και στις σχέσεις της με τις γειτονικές της χώρες. Παρακολουθώντας απ` έξω την τουρκική εξωτερική πολιτική θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να έχει μεγάλη σημασία για την Τουρκία, αλλά στις προτεραιότητές της ανήκει τώρα και ο στόχος της περιφερειακής δύναμης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι συμφωνίες με τη Συρία και το Ιράκ. Υπάρχει μια σημαντική προσέγγιση με τις χώρες αυτές. Η Τουρκία γνωρίζει ότι δεν πρόκειται να γίνει μέλος της Ε.Ε. τα επόμενα 10 χρόνια και δραστηριοποιείται στη γειτονιά της, ακολουθώντας μια «πολιτική τύπου Σέγκεν», όχι στη Δύση αλλά στην Ανατολή».

Η νέα εξωτερική πολιτική προσδίδει αυτοπεποίθηση στους πολίτες

Ο νέος συνδυασμός προτεραιοτήτων προσδίδει στην Άγκυρα το «στρατηγικό βάθος» για το οποίο κάνει λόγο στις μελέτες του ο Αχμέτ Νταβούτογλου. Η αναγκαιότητα μιας νέας πολιτικής υπαγορεύτηκε από δύο παράγοντες: Από τη διαμόρφωση ενός νέου διεθνούς περιβάλλοντος και τη δυστοκία στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε.

Ο Τούρκος πανεπιστημιακός διευκρινίζει: «Πιστεύω ότι και τα δύο στοιχεία έπαιξαν ρόλο. Οι διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. προχωρούν με πολύ αργούς ρυθμούς. Σας θυμίζω ότι η Τουρκία είναι εδώ και 50 και πλέον χρόνια συνδεδεμένη με την Ε.Ε. και περιμένει όλα αυτά τα χρόνια στον προθάλαμο. Από την άλλη πλευρά ήταν αναγκαία η διαμόρφωση νέων στόχων στην εξωτερική πολιτική που θα ανταποκρίνεται στις νέες διεθνείς συνθήκες. Σε αυτό θα πρόσθετα και τον παράγοντα της κόπωσης που διακρίνει πλέον τους πολίτες όσον αφορά τις σχέσεις με την Ε.Ε. Σας υπενθυμίζω ότι μόνο το 40% των Τούρκων πιστεύουν ότι η Τουρκία θα γίνει μέλος της Ε.Ε. Οι νέες προτεραιότητες στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία χαρακτηρίζεται από δυναμική και πρωτοβουλίες, προσδίδει στους πολίτες μια νέα αυτοπεποίθηση».

Η Άγκυρα ως διαμεσολαβητής σε εστίες κρίσης

Έτσι η Άγκυρα δίνει το «παρών» στις διεθνείς εστίες κρίσης ως διαμεσολαβητής, διεκδικώντας ρόλο γέφυρας Ευρώπης και μουσουλμανικού κόσμου. Αναβαθμίζει παράλληλα τοn διεθνή ενεργειακό της ρόλο με τις συμφωνίες για τους αγωγούς. Οι νέες αυτές δραστηριότητες αυξάνουν το κύρος της Τουρκίας και υπό προϋποθέσεις αναβαθμίζουν τις ενταξιακές της προσπάθειες, θα πει ο Νάιλ Άλκαν. «Η ανάληψη διαμεσολαβητικών ρόλων σε εστίες κρίσης, όπως στην Εγγύς Ανατολή, ενισχύει την περιφερειακή ισχύ της Τουρκίας. Κανονικά η ΕΕ θα πρέπει να χαιρετίζει αυτή την εξέλιξη, αλλά αφού πρώτα απαντηθεί το ερώτημα, πόσο ισχυρή μπορεί ή επιτρέπεται να είναι η Τουρκία από την οπτική γωνία της Ευρώπης; Εάν η ΕΕ θέλει ισχυρή την Τουρκία τότε αναβαθμίζονται οι ενταξιακές προσπάθειες της Άγκυρας. Αυτό το ερώτημα θα πρέπει να απαντήσει η Ευρώπη. Εκτιμώ λοιπόν ότι η ΕΕ θέλει μια Τουρκία με κομβικό ρόλο στο ενεργειακό, επειδή τη χρειάζεται, αλλά αντιμετωπίζει με επιφυλάξεις τις πολιτικές της πρωτοβουλίες. Θα προτιμούσε μια πιο σταθερή πολιτική», επισημαίνει ο Τούρκος πολιτικός επιστήμονας.

Μεγάλες οι προσδοκίες από το Γιώργο Παπανδρέου

Ο Νάιλ Άλκαν θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός τις διαπραγματεύσεις Χριστόφια - Ταλάτ για την επίλυση του Kυπριακού, ωστόσο δεν είναι αισιόδοξος ότι θα προκύψει σύντομα λύση. Όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ο Τούρκος καθηγητής επισημαίνει: «Ο Παπανδρέου είναι γνωστό πρόσωπο στην Τουρκία από τηn εποχή του διαλόγου που εγκαινίασε με τον Ισμαήλ Τσεμ. Η Τουρκία εκλαμβάνει την παρουσία του Γιώργου Παπανδρέου ως ένα θετικό μήνυμα, σε αντίθεση ίσως με τον προκάτοχό του. Από τον Παπανδρέου προσδοκούν οι Τούρκοι περισσότερα. Ήδη υπάρχει μια κινητικότητα και θετικές ενδείξεις που ενισχύουν τις προσδοκίες για το μέλλον».

Συνέντευξη, ρεπορτάζ: Σταμάτης Ασημένιος

Υπεύθ. Σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου