Ραντεβού Τουρκίας-ΕΕ στις 3 Οκτωβρίου;

«Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία στις 3 Οκτωβρίου, σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον περασμένο Δεκέμβριο, θα γίνει κανονικά» λέει ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ Παναγιώτης Μπεγλίτης, αντιπρόεδρος της αντιπροσωπείας στη Μικτή Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ε.Ε. – Τουρκίας. «Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα προχωρήσει και κανονικά! Αργά ή γρήγορα η Ε.Ε. θα αναγκαστεί να συζητήσει με στρατηγικούς πλέον όρους το ζήτημα της Τουρκίας. Σήμερα αυτό που πρέπει να κάνει η Ε.Ε. είναι να διαμορφώσει μία αξιόπιστη απάντηση– αντιδήλωση στη μονομερή δήλωση της Τουρκίας, που είχε ακολουθήσει την υπογραφή του πρωτοκόλλου για την τελωνειακή ένωση».

Αν πράγματι αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις στις 3 Οκτωβρίου, ανακύπτουν πολλά ερωτήματα: Πότε θα αναγνωρίσει η Τουρκία την Κύπρο; Θα εγκριθεί μηχανισμός ελέγχου για την εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης; Πώς εξηγείται η πρόσκαιρη φιλοκυπριακή στροφή της Γαλλίας; Διότι, εάν θυμόμαστε καλώς, στη Σύνοδο Κορυφής του περασμένου Δεκεμβρίου η Γαλλία είχε υποστηρίξει την πρόταση της Βρετανίας να μην απαιτηθεί άμεση υπογραφή του πρωτοκόλλου για την τελωνειακή ένωση με την Κύπρο, αλλά απλή δήλωση– δέσμευση του Τούρκου πρωθυπουργού ότι θα υπέγραφε την τελωνειακή ένωση πριν από τις 3 Οκτωβρίου 2005...

«Θυμάστε πολύ καλά, γιατί κι εγώ θυμάμαι τα ίδια όπως κι εσείς...» επισημαίνει ο Παναγιώτης Μπεγλίτης. «Πράγματι η Γαλλία και ο πρόεδρος Σιράκ ήταν ανάμεσα σε εκείνους που υποστήριξαν την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων χωρίς να τεθεί στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κανένας όρος περί διπλωματικής αναγνώρισης. Η ξαφνική ανάδειξη από την πλευρά της Γαλλίας του ζητήματος της Κύπρου είχε να κάνει ασφαλώς με σοβαρά εσωτερικά ζητήματα και αντιθέσεις στην πολιτική ηγεσία του συντηρητικού γκωλικού κόμματος που κυβερνά τη Γαλλία. Είχε να κάνει με εσωτερικές σκοπιμότητες, είχε να κάνει με αντιθέσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία που ασκεί σήμερα την προεδρία και τη Γαλλία από την άλλη πλευρά....»

Τη δική του άποψη καταθέτει στο μικρόφωνο της Ντόιτσε Βέλλε ο Ιωάννης Κασουλίδης, υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου στην περίοδο 1997 – 2003 και νυν ευρωβουλευτής με τον «Δημοκρατικό Συναγερμό» :

«΄Ολα δείχνουν ότι θα αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, γιατί θα χρειαζόταν ομόφωνος ανατροπή της προηγούμενης απόφασης ότι θα άρχιζαν...» επισημαίνει ο κ.Κασουλίδης. «Μένει ένα παράθυρο: το κατά πόσον η Τουρκία τήρησε τους όρους που της είχαν τεθεί στις 17 Δεκεμβρίου, ένας εκ των οποίων είναι τί σημαίνει η υπογραφή του πρωτοκόλλου της ΄Αγκυρας για την επέκτασή του με τις 10 νέες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου»

Αρχικά οι Ευρωπαίοι ήθελαν να διευκολύνουν τους Τούρκους και δεν επέμειναν στη ρητή αναγνώριση της Κύπρου, αλλά επέβαλαν την έμμεση αναγνώριση μέσω τελωνειακής ένωσης. Ενώ όμως η Τουρκία είχε αποφύγει τη ρητή αναγνώριση και είχε ουσιαστικά συνυπογράψει την έμμεση αναγνώριση, τελικά διακήρυξε και τη ρητή μη αναγνώριση, μέσω μονομερούς συμπληρωματικής δήλωσης...

«Η υπογραφή του πρωτοκόλλου της ΄Αγκυρας ουσιαστικά θα πρέπει να σημαίνει κάποιας μορφής αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας» αντιτείνει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου. «΄Οχι μόνο γιατί πρέπει να ανοίξουν τα λιμάνια και τα αεροδρόμια σε υπό κυπριακή σημαία πλοία και σε αεροπλάνα. Αλλά και διότι τα διάφορα πιστοποιητικά, φυτοϋγειονομικά και άλλα, τα οποία σε μία τελωνειακή ένωση πρέπει να συνοδεύουν προϊόντα που προέρχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία, θα πρέπει να γίνονται αποδεκτά από τις κυβερνητικές υπηρεσίες στην ΄Αγκυρα .....»

Σήμερα συμβαίνει το εξής παράξενο: Η μονομερής δήλωση της Τουρκίας από μόνη της δεν έχει νομική αξία, αλλά αν μείνει αναπάντητη, τότε ίσως αρχίσει να παραγάγει νομικά αποτελέσματα εις βάρος της Κύπρου. Συμπέρασμα από τον καθηγητή και ευρωβουλευτή της Ν.Δ. Γιώργο Παπαστάμκο :

«Tο Συμβούλιο της E.E. καλείται να διασφαλίσει ότι μία μονομερής πολιτική δήλωση δεν θα ακυρώνει, δεν θα αμβλύνει, δεν θα αποψιλώνει τη θεμελιώδη ιδιότητα ενός κράτους– μέλους της Ε.Ε. των 25. ΄Οπως ξέρετε, και τα 25 κράτη – μέλη είναι και ισοβαρή και ισοδύναμα και ισόκαιρα στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής κοινής βούλησης. Και πέραν τούτου αυτή η μονομερής πολιτική δήλωση δεν θα πρέπει να αποτελέσει με κανέναν τρόπο αναπόσπαστο μέρος του συμβατικού πλαισίου Ε.Ε.– Τουρκίας, όπως αυτό διαμορφώνεται με το πρόσθετο πρωτόκολλο προσαρμογής ή αν θέλετε επέκτασης της σχέσης σύνδεσης Ε.Ε.– Τουρκίας στα 10 νέα κράτη– μέλη»

Ο ευρωβουλευτής της Ν.Δ. επισημαίνει ότι η δήλωση της Τουρκίας περί «μη αναγνώρισης» της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν συμβιβάζεται με τη σημερινή έννομη τάξη και μάλιστα αντιβαίνει στην Πράξη Προσχώρησης της Κύπρου στην Ε.Ε.

΄Εκπληκτος με τα όσα συμβαίνουν δηλώνει και ο Ολλανδός Χριστιανοδημοκράτης Κάμιελ ΄Ερλινγκς, εισηγητής του Ευρωκοινοβουλίου για την Τουρκία.

«Ποτέ πριν στην ιστορία της Ε.Ε. δεν είχαμε χώρα που να αρχίζει διαπραγματεύσεις ένταξης, χωρίς να αναγνωρίζει όλες τις χώρες – μέλη. Επιπλέον είναι πολύ παράξενο, αν όχι και νομικά αδύνατο, να υπογράφεις το πρωτόκολλο της ΄Αγκυρας με την Κύπρο και την ίδια στιγμή να επισυνάπτεις δήλωση ότι δεν ακολουθείς αυτό ακριβώς που μόλις υπέγραψες. Τί σημαίνει αυτό από νομική άποψη; Μήπως ότι η Κύπρος μπορεί να προσφύγει στα ευρωπαϊκά δικαστήρια για να κατοχυρώσει τα δικαιώματά της; Νομίζω λοιπόν ότι η Τουρκία οφείλει να κάνει μία κίνηση...»

Σε μία Ευρώπη των 25 που αυτοαποκαλείται «κοινότητα δικαίου» το σενάριο περί προσφυγής στο Ευρωδικαστήριο ψιθυρίζεται πολύ. Αρκεί να ξεκαθαριστεί η νομική βάση και η χρονική συγκυρία, δεδομένου ότι η Συνθήκη της Ε.Ε. δεν περιλαμβάνει γενική ρήτρα παροχής έννομης προστασίας, όπως αυτή προβλέπεται στο Σύνταγμα ορισμένων χωρών– μελών. ΄Ισως όμως η νομική αξιολόγηση να εξηγεί και την ξαφνική προθυμία της Γαλλίας να στηρίξει, μέχρι ενός σημείου, την Κύπρο. Θα ήταν η μόνη δυνατότητα όψιμου διπλωματικού ελιγμού, ο οποίος, ανεξάρτητα από τα κίνητρά του, εδραιώνεται σε ισχυρή νομική βάση για την αμφισβήτηση της τουρκικής ένταξης. ΄Η μήπως υπάρχει κάποια άλλη εξήγηση ;

«Δεν θέλω να εξετάζω την ειλικιρίνεια, ιδίως όταν προέρχεται από μεγάλες χώρες», επισημαίνει με νόημα ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Ιωάννης Κασουλίδης. «Ούτε τη βρετανική ειλικρίνεια εξέτασα ποτέ μου, ούτε την αμερικανική. Ευνοούσαν την Τουρκία, όχι γιατί μας μισούν, αλλά για λόγους δικούς τους. Επομένως είμαστε υποχρεωμένοι να κεφαλαιοποιούμε οποιαδήποτε θέση παίρνουν οι χώρες αυτές, εάν είναι θετική, και να ενεργούμε ανάλογα, εάν είναι αρνητική».

Λίγες μέρες μετά την συνομιλία μας με τον κ.Κασουλίδη στο Στρασβούργο οι εξελίξεις τρέχουν: Η επικεφαλής των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών ΄Ανγκελα Μέρκελ αφήνει να εννοηθεί ότι δεν θα μπλοκάρει την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, εάν κερδίσει τις εκλογές. Η Γαλλία φαίνεται να πλησιάζει και πάλι τις θέσεις της βρετανικής προεδρίας. Η Τουρκία αυτοπροβάλλεται ως ειλικρινής διαμεσολαβητής στη διεθνή σκηνή, για παράδειγμα με τη διακριτική συμβολή της στην πρόσφατη ιστορική συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Ισραήλ– Πακιστάν στην Κωνσταντινούπολη.

Τί απομένει από τις διαπραγματεύσεις του περασμένου Δεκεμβριου και από τις προσπάθειες της ολλανδικής προεδρίας, η οποία τον περασμένο Δεκέμβριο είχε επενδύσει διπλωματικό κεφάλαιο για να εγγυηθεί ότι η υπογραφή του πρωτοκόλλου από την Τουρκία θα γινόταν οπωσδήποτε πριν από την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. στις 3 Οκτωβρίου 2005 ;

Τότε ο Ολλανδός Χριστιανοδημοκράτης και προεδρεύων της Ε.Ε. Μπαλκενέντε είχε δηλώσει ότι η δήλωση– δέσμευση της Τουρκίας δεν συνιστά νομική αναγνώριση, αλλά είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Σήμερα ο Ολλανδός Χριστιανοδημοκράτης και εισηγητής του Ευρωκοινοβουλίου ΄Ερλινγκς απορρίπτει τις τουρκικές ενστάσεις ότι «αν αναγνωρίσουμε την Κύπρο, τότε θα πέσει η κυβέρνηση»...

«Αυτά λέγονται πάντα με μεγάλη ευκολία» λέει ο Κάμιελ ΄Ερλινγκς στο μικρόφωνο

της Ντόιτσε Βέλλε. « Γνωρίζω τις δημοσκοπήσεις που γίνονται στην Τουρκία. ΄Ομως το πρόβλημα το προκάλεσε η ίδια η τουρκική κυβέρνηση. Πριν από ένα χρόνο δεν υπήρχε θέμα με το πρωτόκολλο της ΄Αγκυρας. Ξαφνικά έγινε μέγα θέμα, συναισθηματικά πολύ φορτισμένο. Πρέπει να βρούμε λύση σε όλα αυτά, αλλά δεν μπορώ να φανταστώ ότι μπορείς να υπογράφεις την τελωνειακή ένωση και την ίδια στιγμή να λες ότι δεν θέλεις να υλοποιήσεις την τελωνειακή ένωση...»

Γιάννης Παπαδημητρίου (Στρασβούργο)