Στη μνήμη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης

«Χιόνιζε αλλά ο ουρανός ήταν γαλάζιος και έβλεπες τα αστέρια. Τι χιόνιζε λοιπόν; Έβρεχε νιφάδες από στάχτη ανθρώπων». Αυτή ήταν η πρώτη εντύπωση του Χάιντς Κούνιο από το Άουσβιτς, όταν τον Μάρτιο του 1943 άνοιξε η πόρτα για να κατέβει από το τρένο που μετέφερε τους πρώτους Εβραίους από την Θεσσαλονίκη.

Ακριβώς 72 χρόνια μετά ο 88χρονος Χάιντς Κούνιο βρίσκεται στην εξέδρα της αίθουσας εκδηλώσεων του σχολείου Σίλερ στο Βερολίνο και εξιστορεί σε μαθητές, γονείς και δασκάλους τις προσωπικές του εμπειρίες από εκείνη την εποχή. Για παράδειγμα ότι μιλά άπταιστα γερμανικά για τον ίδιο λόγο που επέζησε αυτός και η οικογένεια του στο Άουσβιτς, εκτελώντας χρέη διερμηνέα: εξαιτίας της επιμονής της τσέχας μητέρας του πριν τον πόλεμο να μάθουν όλοι στην οικογένεια γερμανικά.

Η 18χρονη μαθήτρια Χενρίκε Άνταμ αναφέρει: «Έχω σχηματίσει τώρα μια άλλη εικόνα. Είναι εξαιρετικό που ο κ. Κούνιο έχει τις ίδιες απόψεις με εμένα. Δηλαδή, ότι θα πρέπει να μάθουν όλοι τι έχει συμβεί – μιλά από καρδιάς». Ικανοποιημένος από την εκδήλωση έμεινε και ο Χάιντς Κούνιο. «Είμαι πολύ ευχαριστημένος γιατί βλέπω ότι με ακούνε με πολύ μεγάλη προσοχή. Αυτό με ικανοποιεί πάρα πολύ. Μιλάω σε νέους ανθρώπους, σε μια νέα γενιά και είμαι βέβαιος ότι κάτι θα μάθουν από αυτή την ομιλία».

Αφορμή η ελληνογερμανική ένταση

Η ιδέα να ασχοληθούν με το Ολοκαύτωμα των ελλήνων Εβραίων προέκυψε το 2013 στο πλαίσιο επίσκεψης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς μιας ομάδας εργασίας των μαθητών του Σίλερ που ασχολείται με την τύχη των Εβραίων μαθητών του σχολείου στην περίοδο του Τρίτου Ράιχ. Η επίσκεψη συνέπεσε τότε με την ένταση που επικρατούσε στις σχέσεις Ελλάδας και Γερμανίας. Με αφορμή τα πανό με τη σβάστικα και τις αφίσες που έδειχναν την καγκελάριο με ναζιστική στολή σε ελληνικές διαδηλώσεις αλλά και για τους απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς στη γερμανική κοινή γνώμη για την Ελλάδα οι μαθητές ήθελαν να μάθουν τα βαθύτερα αίτια.

Η εκπαιδευτικός που ήταν υπεύθυνη για την ομάδα εργασίας, Σαμπίνε Πούχσταϊν εξηγεί: «Ήμασταν όλοι μας φοβερά εκνευρισμένοι για την άγνοια με την οποία διεξαγόταν η συζήτηση για αυτό το ιστορικό γεγονός και πόσο αποκομμένη ήταν από τα συμφραζόμενα. Αυθόρμητα προέκυψε η ιδέα να επισκεφτούμε τον επόμενο χρόνο την Ελλάδα για να μάθουμε το τι ακριβώς διέπραξαν η Βέρμαχτ και οι άλλες γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Σχεδόν κανείς στη Γερμανία δεν γνωρίζει πόσο τρομερά πράγματα μαίνονταν.»

Στο ταξίδι τους στην Ελλάδα πέρυσι οι μαθητές επισκέφτηκαν και την εβραϊκή κοινότητα Θεσσαλονίκης. Μαζί τους ήταν και η Έλκε Γκρυκλέβσκι, συνεργάτης του «Σπιτιού της Διάσκεψης του Βάνζεε», ενός ιδρύματος μνήμης και εκπαίδευσης με κεντρικό θέμα το Ολοκαύτωμα. «Είχαμε προσκληθεί πολύ φιλικά να πάρουμε μέρος και σε μια θεία λειτουργία στην συναγωγή. Με αυτή την ευκαιρία συναντήσαμε τον κ. Κούνιο. Όταν αργότερα προέκυψε η ιδέα μιας τελετής στο Βερολίνο για τη μνήμη του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης ήταν φυσικό να τον καλέσουμε δεδομένου ότι είναι επιζών και μάρτυρας της μεταφοράς των Εβραίων στο Αούσβιτς» θυμάται η κ. Γκρυκλέβσκι.

Συνέχεια της συνεργασίας για το Ολοκαύτωμα

Όπως δηλώνει ο Χανς-Κρίστιαν Γας, διευθυντής του «Σπιτιού της Διάσκεψης του Βάνζεε» στη Deutsche Welle το ίδρυμα του θα συνεχίσει την συνεργασία με την Ελλάδα: «Αυτό το διάστημα προετοιμάζουμε ένα πρόγραμμα που αφορά την κατάρτιση δασκάλων που είναι επιφορτισμένοι με τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος. Σε αυτό το πρόγραμμα θέλουμε να καλέσουμε για συμμετοχή δασκάλους πχ. από την Πολωνία, την Ισπανία, την Ολλανδία αλλά και την Ελλάδα. Σκοπεύουμε να διοργανώσουμε σχετικά με το θέμα σεμινάρια, τόσο εδώ σε εμάς όσο και σε τόπους μνήμης στην Ελλάδα.»

Το πρόγραμμα αυτό θα αφορά εκτός από τη διδασκαλία της ιστορίας του Ολοκαυτώματος και την ανταλλαγή εμπειριών. Για παράδειγμα, πως διδάσκεις το Ολοκαύτωμα σε μαθητές με διαφορετική καταγωγή – τόσο εθνική όσο και θρησκευτική.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο