Στο δρόμο της δικαίωσης 64 χρόνια μετά τη σφαγή του Διστόμου

Σήμερα συμπληρώνονται 64 χρόνια από τη σφαγή του Διστόμου. Στις 10 Ιουνίου 1944 γερμανικές δυνάμεις κατοχής εκτέλεσαν 218 κατοίκους του Διστόμου. Οι συγγενείς των θυμάτων έχουν αποδυθεί σε έναν μεγάλο αγώνα για τη διεκδίκηση αποζημιώσεων. Η δικαστική διελκυστίνδα έφτασε και στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Ιταλίας, το οποίο την περασμένη εβδομάδα τους δικαίωσε απορρίπτοντας το προνόμιο της ετεροδικίας της Γερμανίας επειδή πρόκειται για έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Συνεχίζεται η πολιτική πίεση στη Γερμανία

Ο καθηγητής Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου στο πανεπιστήμιο της Χαιδελβέργης Μπούρκχαρτ Χες εκτιμά ότι η απόφαση είναι ιδιαίτερα σημαντική, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι προχωρά αυτόματα και ο πλειστηριασμός ακινήτων του Γερμανικού δημοσίου στην Ιταλία για την αποζημίωση των θυμάτων. «Μετά την απόρριψη της ετεροδικίας για την εκτελεστότητα της απόφασης έρχεται η ετεροδικία για την εκτέλεση της συγκεκριμένης απόφασης», λέει στη Ντόιτσε Βέλε ο καθ. Χες. «Οι ενάγοντες που θα επιδιώξουν τώρα τον πλειστηριασμό, θα πρέπει σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση να τεκμηριώνουν ότι η περιουσία του γερμανικού δημοσίου δεν υπηρετεί κυριαρχικά δικαιώματα της Γερμανίας. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι πολύ δύσκολο για τους ενάγοντες να βρουν τέτοια περιουσιακά στοιχεία της Γερμανίας».

Σε κάθε περίπτωση πάντως οι Έλληνες ενάγοντες που ζητούν αποζημίωση για τη σφαγή του Διστόμου είναι ένα βήμα μπροστά από τις 50 περιπτώσεις των Ιταλών αιχμαλώτων - θυμάτων καταναγκαστικής εργασίας τους οποίους δικαίωσε το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Ρώμης. Οι Έλληνες ενάγοντες έχουν ήδη στα χέρια τους μια απόφαση πλειστηριασμού. «Είναι μία ενδιάμεση νίκη. Στην αντιπαράθεση αυτή το ζήτημα είναι και η πολιτική πίεση και το ερώτημα εάν θα συνεχιστεί η πολιτική συζήτηση. Και αυτό το πέτυχαν οι ενάγοντες με την απόφαση του Ακυρωτικού Δικαστηρίου της Ρώμης».

Είναι μια θαρραλέα απόφαση, όπως ήταν και η απόφαση ‘Φερίνι’ του Ιταλού αιχμαλώτου των Γερμανών που κατέληξε σε καταναγκαστική εργασία και δικαιώθηκε από την ιταλική δικαιοσύνη. Το επόμενο ζήτημα είναι, εάν μπορεί να προχωρήσει ο πλειστηριασμός για τη ‘Βίλα Βιγόνι’, λέει ο καθ. Χες. «Αυτό προϋποθέτει ότι αυτό το ακίνητο δεν υπηρετεί την άσκηση κυριαρχικού δικαιώματος. Αυτή είναι η προϋπόθεση για να αρθεί η προστασία από τον πλειστηριασμό, να υπηρετεί δηλαδή οικονομικούς σκοπούς. Και δεν ισχύει για ένα ακίνητο που αξιοποιείται για την πολιτιστική πολιτική ενός κράτους. Δεν είναι οικονομικό αγαθό, αλλά υπηρετεί την εξωτερική πολιτική της Γερμανίας στον τομέα του πολιτισμού. Για το λόγο αυτό δεν βλέπω πολλές πιθανότητες επιτυχίας για τους ενάγοντες».

Ο φόβος για πλημμυρίδα αξιώσεων

Η σύγκριση με την περίπτωση των αποζημιώσεων για τα θύματα καταναγκαστικής εργασίας διαφοροποιείται, διότι εκεί είχαμε μαζικές προσφυγές στα αμερικανικά δικαστήρια εις βάρος γερμανικών επιχειρήσεων, τις οποίες δεν μπορούσαν να παρακάμψουν. Εδώ όμως έχουμε το προνόμιο της ετεροδικίας ενός κράτους, ο πήχης είναι πολύ ψηλότερα λέει ο καθ. Χες, και θα επανέρχεται σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. «Μπορώ να καταλάβω ότι τα θύματα προσπαθούν να πάρουν μια αποζημίωση με αυτόν τον τρόπο. Αλλά αυτό είναι πρωτίστως ένα πολιτικό θέμα και δευτερευόντως νομικό. Η θέση της Γερμανίας είναι επίσης επισφαλής, διότι φοβάται πως θα ακολουθήσει μία πλημμυρίδα αξιώσεων για αποζημιώσεις. Με τα τόσα εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτό δεν είναι μακρινή προοπτική».

Μονόδρομος η Χάγη;

Πολλές επιλογές η Γερμανία δεν έχει πλέον. Τα ένδικα μέσα στην Ιταλία έχουν εξαντληθεί. Η Γερμανία όπως διευκρίνισε το υπουργείο Εξωτερικών στο Βερολίνο επιφυλάσσεται για άλλα δικαστικά μέτρα κατά της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ιταλίας. Η προσφυγή στη Χάγη «είναι δυνατότητα, την οποία θα μπορούσαμε να έχουμε ως στόχο», ανέφερε στο τέλος της περασμένης εβδομάδας εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών. Θα πρέπει να σταθμίσει κανείς τις προοπτικές επιτυχίας μιας τέτοιας προσφυγής, λέει ο καθ. Χες. «Υπάρχουν διεθνή δικαστήρια, τα οποία στο μεταξύ έχουν αποφανθεί ότι το προνόμιο της ετεροδικίας πρέπει να διατηρηθεί, πως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Υπάρχουν αποκλίνουσες αποφάσεις, όπως από την Ελλάδα και την Ιταλία. Θα έλεγα γενικά ότι οι προοπτικές επιτυχίας της Γερμανίας είναι καλές, για να πάρει την ετυμηγορία ότι η ελληνική και η ιταλική απόφαση παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο».

Ασυνήθιστο βήμα

Ο καθ. Χες είναι πεπεισμένος ότι η Γερμανία θα συνεχίσει το δικαστικό δρόμο, μολονότι κινδυνεύει να κάνει τουλάχιστον «ασυνήθιστο» βήμα. «Εκτιμώ ότι θα το πράξει», λέει ο καθ. Χες. «Δεν ξέρω αν θα γίνει προσφυγή κατά της Ιταλίας για παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, αυτό θα ήταν ένα ασυνήθιστο βήμα. Γνωρίζουμε ότι τα κράτη βάσει του Διεθνούς Δικαίου είναι υπεύθυνα για τη δικαιοσύνη, αλλά ένα σύγχρονο κράτος με διάκριση εξουσιών δεν μπορεί να πηγαίνει λόχου χάρη στη Χάγη και να ακυρώνονται οι δικαστικές αποφάσεις. Μία καταδίκη της Ιταλίας - εξ αποτελέσματος - θα σήμαινε ότι η Ιταλία παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο, επειδή το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο δεν αποδίδει τη σωστή διάσταση στο προνόμιο της ετεροδικίας».