Τα πρωταπριλιάτικα ψέματα...
1 Απριλίου 2010
Ποιος και πότε είπε για πρώτη φορά ψέματα την Πρωταπριλιά; Εθνολόγοι και ιστορικοί δεν έχουν καταλήξει ακόμη.
Αρκετοί ανάγουν το έθιμο στους Ρωμαίους, που γιόρταζαν την 1η Απριλίου με οργιαστικές τελετές την γέννηση της Αφροδίτης, άλλοι στους Κέλτες, άλλοι στους Γάλλους και άλλοι στους Γερμανούς.
Σύμφωνα με την τελευταία εκδοχή, το 1530 στην αυτοκρατορική σύνοδο των εκλεκτόρων της Αυγούστης (Augsburg) αποφασίστηκε να κοπούν ενιαία νομίσματα για ολόκληρη τη γερμανική αυτοκρατορία την 1η Απριλίου.
Όμως λίγο πριν από την 1η Απριλίου αναβλήθηκε για τεχνικούς λόγους το εγχείρημα και οι κερδοσκόποι που είχαν ήδη επενδύσει σε αγορές έγιναν περίγελος σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Το φιάσκο αυτό χαράχθηκε στη συλλογική μνήμη και έκτοτε, λέει η παράδοση, η 1η Απριλίου είναι η «ημέρα του ψέματος».
Τελικά όμως η επικρατέστερη εκδοχή είναι, σύμφωνα πάντα με τους ιστορικούς του πολιτισμού, ότι το πρωταπριλιάτικο ψέμα κατάγεται από τη Γαλλία: την εποχή του βασιλιά Καρόλου του 9ου στα πλαίσια της μεταρρύθμισης του ημερολογίου από Ιουλιανό σε Γρηγοριανό έγινε και μία άλλη αλλαγή: ορίσθηκε ως αρχή της χρονιάς η 1η Ιανουαρίου. Μέχρι τότε πρωτοχρονιά ήταν στη Γαλλία η 1η Απριλίου. Πολλοί Γάλλοι δεν πήραν καν είδηση αυτή την αλλαγή και έγιναν διάφορες παρεξηγήσεις και παρατράγουδα που προκάλεσαν τη μήνη, αλλά και το γέλιο σε ολόκληρη τη Γαλλία. Η 1η Απριλίου έμεινε έτσι στη μνήμη σαν ημέρα γκάφας, παρεξήγησης και συνειδητής ψευδολογίας.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια το έθιμο του πρωταπριλιάτικου ψέματος έχει εξοβελιστεί από την καθημερινότητα. Οι μόνοι που το θυμούνται είναι τα παιδιά στο νηπιαγωγείο και τα ΜΜΕ που βρίσκουν αφορμή να κάνουν πολιτικές πλάκες, που υπό κανονικές συνθήκες θα ήταν κολάσιμες.
Να υποθέσουμε ότι το πρωταπριλιάτικο ψέμα δεν θα επιβιώσει; Ο Γκούντερ Χιρσφέλντερ, εθνολόγος και ιστορικός πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο της Βόννης, εκτιμά ότι το πρωταπριλιάτικο ψέμα θα διατηρηθεί, διότι «χρειαζόμαστε κάτι για να χαλαρώσουμε, από τον βομβαρδισμό αρνητικών και καταστροφικών ειδήσεων. Γενικά η κάθε κοινωνία χρειάζεται το χιούμορ για να επιβιώσει σαν κουλτούρα.»
Το πρωταπριλιάτικο ψέμα είναι λοιπόν μια συνειδητή επιλογή εκτόνωσης και χαλάρωσης.
Ralf Gödde / Βιβή Παπαναγιώτου
Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης