Τελευταίο ταξίδι για τον «Ντίκενς των καφενείων του Καΐρου»

Γεννήθηκε το 1911 στο Κάιρο, στο οποίο αφιέρωσε μεγάλο μέρος του έργου του. Ο Μαχφούζ ήταν ίσως ο γνωστότερος εκπρόσωπος της αραβικής λογοτεχνίας. Διακρίθηκε για τη μετριοφροσύνη και το χιούμορ του ακόμη και σε δύσκολες για αυτόν εποχές, έγραψε για τον Μαχφούζ ο γερμανός δημοσιογράφος Γκίντερ Κάιντελστόρφερ.

Το όνομα του Ναγκίμπ Μαχφούζ ξεπέρασε τα όρια του αραβικού κόσμου το 1988, όταν τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Μέχρι τότε, μολονότι το έργο του είχε μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ο Μαχφούζ ήταν γνωστός μόνο σε συγκεκριμένους λογοτεχνικούς κύκλους της Ευρώπης.

Ο Ναγκίμπ Μαχφούζ γεννήθηκε το 1911 στη συνοικία Αλ Γκαμαλίγια στην καρδιά της παλιάς πόλης του Καΐρου. Γιος δημoσίου υπαλλήλου που ασχολούνταν παράλληλα με το εμπόριο, εργάστηκε στο υπουργείο Ισλαμικών Υποθέσεων. Η συγγραφική του σταδιοδρομία άρχισε στη δεκαετία του 30. Έως το 1944 είχε κιόλας γράψει τρία βιβλία, με σημαντικότερο το «Η Πάλη των Θηβών».
Τη διετία 1956 - 57 κυκλοφόρησε το σημαντικότερο έργο του, η «Τριλογία του Καΐρου». Πρόκειται για την ιστορία τριών γενεών μιας οικογένειας εμπόρων από το Κάιρο, την πόλη που συνιστά μόνιμη αναφορά στο έργο του. Και όπως ο ίδιος είχε πει: «Τα μυθιστορήματά μου, η έμπνευσή μου, οι σκέψεις μου, όλα σχετίζονται με το Κάιρο, και κυρίως με την παλιά πόλη, όπου έζησα».

Ιδιαίτερα γνωστός έγινε το 1967 με τη δημοσίευση σε συνέχειες του μυθιστορήματός του «Τα Παιδιά του Γκεμπελάουι» στην εφημερίδα Αλ-Αχράμ. Η κυκλοφορία του βιβλίου αυτού, που χαρακτηρίστηκε προσβολή προς τον Προφήτη, απαγορεύτηκε σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, με εξαίρεση το Λίβανο. Ο Μαχφούζ χαρακτηρίστηκε στη Δύση ως «ο Ντίκενς των καφενείων του Καΐρου» ή «ο Μπαλζάκ της Αιγύπτου».

Στις δεκαετίες του 60 και του 70 αποστασιοποιείται από τη θεματική της κοινωνικής κριτικής και προσανατολίζεται σε υπαρξιακά θέματα. Η στροφή αυτή εκφράζεται στα μυθιστορήματα του «Ο δρόμος» και «Φλυαρία στον Νείλο».

Το 1988 η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών τον βράβευσε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Έξι χρόνια αργότερα, το 1994, δέχτηκε δολοφονική επίθεση με μαχαίρι από φανατικούς ισλαμιστές, οι οποίοι τον θεωρούσαν πάντα βλάσφημο. Από την επίθεση ο Μαχφούζ επέζησε, έχοντας όμως υποστεί μόνιμες βλάβες στην όραση, την ακοή και στο δεξί του χέρι.
Έγραψε 34 μυθιστορήματα, συλλογές μικρών διηγημάτων και εκατοντάδες άρθρα σε εφημερίδες. Χαρακτηρίστηκε ο «πατέρας του αραβικού μυθιστορήματος». Στα καφενεία και τα καφέ του Καΐρου που σύχναζε κανείς δεν ξεχνά τη μορφή του μεγάλου Άραβα λογοτέχνη. Κυρίως στο καφέ κάτω από το σπίτι του, οι θαμώνες αναφέρονται συχνά σε αυτόν.

«Καθόταν συχνά εδώ μαζί μας πριν τιμηθεί με το Νόμπελ. Συζητούσαμε πολλές φορές. Αυτό το καφέ είναι μέρος του σπιτιού που γεννήθηκε. Εδώ από πάω έμενε», λέει ένας θαμώνας.
Τα τελευταία χρόνια ο Ναγκίμπ Μαχφούζ αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας. Στις 16 Ιουλίου εισήχθη στο νοσοκομείο με σοβαρά τραύματα στο κεφάλι, μετά από πτώση. Πέθανε χθες από ανακοπή, αναφέρεται στο ιατρικό δελτίο.

Σταμάτης Ασημένιος