Τι έγιναν τα παιδιά των Ελλήνων ανταρτών;

60 χρόνια έχουν περάσει από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, που θεωρείται ένα από τα σκοτεινά κεφάλαια της ευρωπαϊκής ιστορίας και παραμένει εν πολλοίς άγνωστος στον μέσο Ευρωπαίο και Γερμανό. Ακόμη πιο άγνωστο είναι ένα πολλαπλά διαστρεβλωμένο γεγονός εκείνης της περιόδου: η μεταφορά των «παιδιών των ανταρτών» στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Γεγονός που είναι γνωστό στη μετεμφυλιακή, καθεστωτική γλώσσα ως «παιδομάζωμα».

Με το μοναδικό αυτό γεγονός καταπιάστηκε πρόσφατα μια Γερμανίδα δημοσιογράφος, η Μάργκοτ Όβερατ από τη Βρέμη. Η κ. Όβερατ μίλησε με τουλάχιστον 10 από τα τότε «παιδιά της πολιτικής προσφυγιάς» που ζουν ακόμη στην Ουγγαρία. Συνεχίζει μάλιστα να μελετά εξαντλητικά τις συνθήκες διαβίωσης όλων αυτών των παιδιών στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες με πρώτη και καλύτερη την πρώην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. «Ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ», μας είπε η Γερμανίδα δημοσιογράφος, "ότι στον ελληνικό εμφύλιο χιλιάδες παιδιά, τα «παιδιά των ανταρτών» φυγαδεύτηκαν στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες για να γλυτώσουν από τυχόν αντίποινα ή από την εθνικά λεγόμενη διαπαιδαγώγηση σε κάποιο άσυλο παίδων».

Ανοιχτή πληγή: χωρίς πραγματική πατρίδα και ταυτότητα

Πώς έτυχε όμως να ασχοληθεί με αυτό το ιστορικό κεφάλαιο; «Πληροφορήθηκα τυχαία», θα μας πει ,«από κάποια ακροάτρια ότι στην Ουγγαρία, σε κάποιο πύργο, μεγάλωσαν 600 Ελληνόπουλα από το 1948 και μετά". Έτσι αμέσως άρχισε να διαβάζει και να συλλέγει υλικό και πληροφορίες, γιατί και πώς έφθασαν εκεί αυτά τα παιδιά. Τελικά σε δύο χρόνια κατάφερε όχι μόνον να βρει κάποια από εκείνα τα παιδιά στην Ουγγαρία, αλλά και να τους πάρει συνεντεύξεις, καταγράφοντας τις εμπειρίες τους.

Οι μεγαλύτερες δυσκολίες που είχε στις έρευνές της, αλλά και στην καταγραφή μαρτυριών, ήταν να πείσει τους πρωταγωνιστές να μιλήσουν μπροστά στο μικρόφωνο. Οι περισσότεροι ξεσπούσαν σε κλάματα ή αρνούνταν εντελώς να μιλήσουν για μια ανοιχτή πληγή: για το ότι έζησαν καλά, όπως δηλώνουν σήμερα, αλλά χωρίς πραγματική πατρίδα και ταυτότητα, ενώ αρκετά στερήθηκαν και την οικογένειά τους. «Ήμουν στην Ουγγαρία μια ολόκληρη εβδομάδα», λέει η κ. Όβερατ, «και την τελευταία ημέρα κατάφερα να κάνω τις συνεντεύξεις, οι οποίες έγιναν σε διαφορετικά μέρη. Οι διηγήσεις τους μπορεί να διέφεραν, αλλά κατά κάποιον τρόπο είχαν ένα κοινό στοιχείο: όλα τους είτε έβλεπαν τη μεταφορά τους στο εξωτερικό ως σωτηρία, είτε ως απαγωγή και ξερίζωμα.» Ενδιάμεση ερμηνεία δεν κατέγραψε η Γερμανίδα δημοσιογράφος.

«Ενδέχεται η μεταφορά αυτή να ήταν και απαγωγή και σωτηρία»

Έτσι από τις καταγραφές των μαρτυριών προέκυψε και ο τίτλος της ραδιοφωνικής εκπομπής της κ. Όβερατ που μεταδόθηκε πέρσι από τη γερμανική δημόσια ραδιοφωνία, αλλά μέχρι σήμερα επαναλαμβάνεται και γίνονται κάθε τόσο συζητήσεις με το θέμα που πραγματεύεται: Τι ήταν η μεταφορά των παιδιών στις τότε σοσιαλιστικές χώρες; «Απαγωγή ή σωτηρία»; Στο ερώτημα αυτό είναι αδύνατον να απαντήσει η Γερμανίδα δημοσιογράφος καθώς όπως λέει στόχος της είναι κατ’ αρχήν «η καταγραφή μαρτυριών», αλλά πιστεύει ότι «ενδέχεται η μεταφορά αυτή να ήταν και τα δύο: και απαγωγή και σωτηρία».

Ωστόσο συνεχίζει να ερευνά και να συγκεντρώνει υλικό για τα «παιδιά των ανταρτών» γνωρίζοντας ότι «η ευθύνη των ΜΜΕ για τη δημόσια ιστορία», κατά την εύστοχη διατύπωση του ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ, είναι τεράστια σε μια εποχή που όλα αναθεωρούνται και επανεκτιμώνται με μεγάλη ευκολία. Τέλος ξέρει πια, όπως μας διαβεβαιώνει, ότι άγγιξε μια ανεπούλωτη πληγή του ελληνικού παρελθόντος, του ελληνικού λαού.

Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου