Το αίσιο τέλος μιας ληστείας

Την περασμένη εβδομάδα εκπρόσωποι του Κρατικού Μουσείου της Βάδης στην Καρλσρούη έφθασαν στην Αθήνα με ένα μικρό θησαυρό στα χέρια τους, ένα μαρμάρινο ειδώλιο και ένα τηγανόσχημο σκεύος ηλικίας τουλάχιστον τεσσεράμισι χιλιάδων ετών, ανεκτίμητης αξίας δείγματα του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού. Και σε μια επίσημη τελετή τα επέστρεψαν οριστικά και αμετάκλητα στους υπεύθυνους του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας. Το αίσιο τέλος μιας ληστείας, επέγραφε την επομένη την ανταπόκρισή της από την Αθήνα η εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung. Είναι η πρώτη φορά που ένα γερμανικό μουσείο επιστρέφει στην Ελλάδα δύο σχεδόν ανέπαφα έργα αρχαίας τέχνης. Πράγμα που με τη σειρά του σημαίνει έμμεσα μια άλλη παραδοχή, ότι ένας τουλάχιστον διευθυντής γερμανικού μουσείου επί δεκαετίες αρνούνταν να επιστρέψει κλοπιμαία καλλιτεχνήματα.

Προϊόντα κλεπταποδοχής

Ναι μεν η ιστορία του γυναικείου ειδωλίου και του σκεύους δεν μπορεί να ανασυσταθεί πια, όπως εξάλλου και των περισσότερων ευρημάτων του κυκλαδικού πολιτισμού, αφού ελάχιστα μόνο είναι ο καρπός νόμιμων και τεκμηριωμένων ανασκαφών. Η γερμανική εφημερίδα ωστόσο υπενθυμίζει εν συντομία την ιστορία του ζητήματος. Ήταν το 1976, όταν το Κρατικό Μουσείο της Βάδης είχε οργανώσει μια μεγάλη έκθεση για την τέχνη και τον πολιτισμό των Κυκλάδων. Οι Έλληνες αρχαιολόγοι που είχαν κληθεί να γνωματεύσουν για τα εκθέματα είχαν μείνει άφωνοι μπροστά σε ουκ ολίγα δείγματα που ήταν προϊόντα κλεπταποδοχής, ανάμεσά τους και το γυναικείο ειδώλιο και το τηγανόσχημο σκεύος, τα οποία σημειωτέον το μουσείο είχε αγοράσει στην Ελβετία χωρίς να ενδιαφερθεί αν είχαν άδεια εξαγωγής από τις ελληνικές αρχές. Όταν το 2011 το Μουσείο της Βάδης ζήτησε από την Αθήνα εκθέματα για μια νέα μεγάλη παρουσίαση του κυκλαδικού πολιτισμού του αρνήθηκαν.

Πολιτική και επαναπατρισμοί

Την ίδια εποχή όμως, υπενθυμίζει η Franfurter Allgemeine Zeitung, την εξουσία ανέλαβε στη Βάδη-Βυρτεμβέργη για πρώτη φορά ένας πολιτικός των Πράσινων. Αλλαγές υπήρξαν και στον τομέα του πολιτισμού. Πρώτη συνέπεια: Η Κρατική Πινακοθήκη της Στουτγάρδης επέστρεψε στο Εθνικό Μουσείο της Βαρσοβίας το έργο «Τα σκαλιά του παλατιού» του Βενετού ζωγράφου της εποχής του ροκοκό Φραντσέσκο Γουάρντι που είχαν κλέψει οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεύτερη συνέπεια: ο επαναπατρισμός των δύο πρωτοκυκλαδικών ευρημάτων στην Αθήνα. Η κατακλείδα του άρθρου στη γερμανική εφημερίδα: «Πιστεύεται ότι στις Κυκλάδες τα γλυπτά ήταν μέρος μιας τελετουργικής δέησης, τα ζωγράφιζαν ή τα άγγιζαν για να ζητήσουν τη βοήθεια των θεών. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας το γυναικείο αυτό ειδώλιο εκπλήρωσε για μια ακόμη φορά την πανάρχαια λειτουργία του την περασμένη Παρασκευή. Η μαρμαρένια Κυκλαδίτισσα συμβολίζει τον πόθο για μια Ευρώπη ισότιμων χωρών που αντιμετωπίζει με σεβασμό η μια την άλλη. Η δέηση εισακούστηκε.»

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη