Το σύμπαν σε ένα καρυδότσουφλο

Σε μια μικρή βιτρίνα σε μια από τις αίθουσες του Ομοσπονδιακού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Βόννη, βλέπει κανείς τα δύο μισά ενός καρυδότσουφλου που στέκονται με την εσωτερική τους πλευρά στραμμένη προς τα πάνω. Μέσα τους απεικονίζεται το σκοτεινό σύμπαν, διάστικτο με φωτεινά σημεία. Το καρύδι δεν είναι πραγματικό αλλά λαξεμένο σε ξύλο από τον καλλιτέχνη Πέτερ Ζάουερερ. Ίσως εμπνεύστηκε από το βιβλίο του γνωστού αστροφυσικού Στίβεν Χόκινγκ με τίτλο «Το σύμπαν σε ένα καρυδότσουφλο» το οποίο θέτει θεμελιώδη ερωτήματα για την ύπαρξη: Ποια είναι η προέλευσή μας; Υπάρχουν άλλα όντα στο διάστημα; Ερωτήματα που μοιάζουν να διαπνέουν την έκθεση Outer Space στο Ομοσπονδιακό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην πρώην γερμανική πρωτεύουσα. Ορισμένα εκθέματα «φλερτάρουν» με την επιστήμη, άλλα πάλι μοιάζουν σαν χαμένα στα βάθη του απέραντου σύμπαντος.

Ο δεύτερος χώρος της έκθεσης εισάγει με αποφασιστικό, σχεδόν άγριο τρόπο τον θεατή στο θέμα της έκθεσης. Ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με την προβολή της εκτόξευσης ενός πυραύλου μέσα σε εκκωφαντική ένταση που έρχεται από τα ηχεία και διατρέχει όλους τους χώρους του μουσείου. «Στην έκθεση βλέπουμε πώς η μυθοπλασία επηρέασε την επιστήμη» επισημαίνει ο Στέφαν Αντρέε, επιμελητής της έκθεσης. Όπως εξηγεί ο ίδιος: «είναι γνωστό ότι η NASA στέλνει επιθεωρητές στο Χόλυγουντ προκειμένου να δουν μήπως οι σεναριογράφοι ταινιών επιστημονικής φαντασίας έχουν ιδέες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν από τη NASA». Το γεγονός αυτό εξηγεί ίσως γιατί από την έκθεση της Βόννης δεν θα μπορούσαν να λείπουν εκθέματα από τις ταινίες Πόλεμος των Άστρων, Alien και Ε.Τ.

Τέλειο τάιμινγκ

Πάντως η αδιαμφισβήτητη ατραξιόν της έκθεσης δίνει έμφαση στην τέχνη κρατώντας αποστάσεις από την επιστήμη. «Οι περισσότεροι επισκέπτες μαγνητίζονται από το έργο ‘0' του ιάπωνα καλλιτέχνης Μασουγιάμα» λέει ο Στέφαν Αντρέε. Πρόκειται για μία σφαίρα από ξύλο κερασιάς, που φτιάχτηκε από 4.000 χιλιάδες ξεχωριστά εξαρτήματα. Η σφαίρα είναι διάτρητη με 30.000 τρύπες που απεικονίζουν τα άστρα του βόρειου και νότιου ημισφαιρίου της Γης. Αν βάλει κανείς το κεφάλι του μέσα της, μετά από λίγο χρόνο προσαρμογής αποκτά το αίσθημα ότι αιωρείται στο διάστημα.

Πέρα από τις λεπτομέρειες της ίδιας της έκθεσης, το διάστημα διεξαγωγής της (3 Οκτωβρίου 2014 – 22 Φεβρουαρίου 2015) ήταν εξαιρετικά καίριο. Η διαστημική αποστολή Ροζέτα και η προσεδάφιση του ερευνητικού ρομπότ Philae στον κομήτη 67P/ Τσουριούμοφ-Γερασιμένκο στις 12 Νοεμβρίου 2014 συμπεριλήφθηκε στα αντικείμενα της έκθεσης. Μάλιστα η προσεδάφιση μεταδόθηκε ζωντανά στο μουσείο της Βόννης. Πρόσθετη ώθηση στην έκθεση Outer Space έδωσε η αποστολή Blue Dot του γερμανού αστροναύτη Αλεξάντερ Γκερστ, η οποία ολοκληρώθηκε με την αίσια επιστροφή του Γκερστ τον Νοέμβριο στη Γερμανία. Ο ίδιος θα παραδώσει στις 8 Δεκεμβρίου στην Kunsthalle της Βόννης τη μέλισσα που είχε μεταφέρει μαζί του στον διεθνή διαστημικό σταθμό ISS. Είναι λοιπόν η έκθεση Outer Space προϊόν άψογου σχεδιασμού; Ο Στέφαν Αντρέε γελά και απαντά με αφοπλιστική ειλικρίνεια: «Όχι. Παραδέχομαι ανοιχτά ότι ήταν καθαρή σύμπτωση».

Valentin Betz / Άρης Καλτιριμτζής