Χρυσή Άρκτος σε έναν ιρανό αντιφρονούντα

Η 65η Μπερλινάλε έριξε χθες αυλαία κάνοντας τη μεγάλη ανατροπή και στέλνοντας ένα ηχηρό πολιτικό μήνυμα. Η Χρυσή Άρκτος, το κορυφαίο βραβείο της διοργάνωσης και ένα από τα σημαντικότερα κινηματογραφικά βραβεία στον κόσμο απονεμήθηκε στον ιρανό σκηνοθέτη Τζαφάρ Παναχί για την πειραματική ταινία με πολιτικό περιέχομενο, «Ταξί» (Taxi). Μία ταινία που δεν θα είχε πάρει ποτέ σάρκα και οστά εάν ο Παναχί ακολουθούσε κατά γράμμα τους περιορισμούς που του έχει επιβάλει η κυβέρνηση της χώρας του. Εδώ και 20 χρόνια ο Παναχί δεν μπορεί να φύγει από το Ιράν εξαιτίας της απαγόρευσης εξόδου από τη χώρα που του έχει επιβληθεί. Κυρίως όμως το καθεστώς του έχει απαγορεύσει να γυρίζει ταινίες. Ο ίδιος δεν κατάφερε έτσι να δώσει το «παρών» στην τελετή βράβευσης της Μπερλινάλε. Το βραβείο παρέλαβε η μικρή ανιψιά του, η οποία ξέσπασε σε κλάματα, σε μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές της χθεσινοβραδινής τελετής.

Καθημερινές ιστορίες στους δρόμους της Τεχεράνης

Κατά τη διάρκεια των 20 αυτών χρόνων ο Παναχί κατάφερε ωστόσο να σκηνοθετήσει τρεις ταινίες, οι οποίες προβλήθηκαν στο παρελθόν στα Φεστιβάλ Καννών και Βερολίνου. Μετά το «This is no movie» και «Closed Curtains», τα οποία πραγματεύονται πτυχές από την έγκλειστη ζωή στο διαμέρισμά του στην Τεχεράνη, το «Ταξί» αποτολμά ένα απροσδόκητο άνοιγμα στην κοινωνία της Τεχεράνης.

Τον πρωταγωνιστικό ρόλο του οδηγού ταξί παίζει μάλιστα ο ίδιος ο Παναχί, ο οποίος μεταμφιέζεται και οδηγεί κανονικά το ταξί του στους κεντρικούς δρόμους της Τεχεράνης. Μικρές κάμερες, καλά κρυμμένες μέσα στο ταξί, καταγράφουν σύντομους διαλόγους, προσωπικές ιστορίες και αντιδράσεις από τυχαίους επιβάτες: από έναν ζητιάνο και ένα θύμα επίθεσης μέχρι έναν δικηγόρο με ειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα. Με τον τρόπο αυτό το ταξί γίνεται μία μικρογραφία της σύγχρονης κοινωνίας του Ιράν και ένα ιδιαίτερο κινηματογραφικό σκηνικό όπου εκτυλίσσονται κωμικά έως δραματικά περιστατικά. Ο επικεφαλής της φετινής κριτικής επιτροπής, ο αμερικανός σκηνοθέτης και σεναριογράφος Ντάρεν Αρονόφσκι, δήλωσε κατενθουσιασμένος με το «Ταξί», αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά ότι η Μπερλινάλε είναι ένα φεστιβάλ με έντονο πολιτικό στίγμα.

Σπουδαίες ταινίες από χώρες «αουτσάιντερ»

Η φετινή Μπερλινάλε είχε όμως και πολλές άλλες ανατροπές. Το ενδιαφέρον του κοινού και των ειδικών κέντρισαν φέτος ως επί τον πλείστον παραγωγές από χώρες με όχι σπουδαία κινηματογραφική παράδοση, αλλά με εξαιρετικά πρωτότυπες θεματικές. To σημαντικό βραβείο Άλφρεντ Μπάουερ απέσπασε η ταινία «Ιxcanul» του Χάιρο Μπουσταμέντε από τη Γουατεμάλα. Μια ταινία για ένα κορίτσι από μια απομονωμένη περιοχή της Γουατεμάλας, όπου οι κοινωνικές συμβάσεις απαιτούν να παντρευτεί αλλά η ίδια δεν το επιθυμεί γιατί θέλει να γνωρίσει τον κόσμο.

Η Αργυρή Άρκτος Καλύτερης Σκηνοθεσίας απονεμήθηκε σε δύο σκηνοθέτες: τον ρουμάνο Ράντου Γιούντε για την ταινία «Aferim» και την πολωνική μαύρη κωμωδία «Body» της Μαλγκορζάτα Σουμόφσκα. Το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής δόθηκε στον σκηνοθέτη Πάμπλο Λαρέν από τη Χιλή για την ταινία του «El Club», ενώ η Αργυρή Άρκτος Σεναρίου είχε και πάλι αέρα Λατινικής Αμερικής: Το ντοκιμαντέρ «Μαργαριταρένιο κουμπί» (El Boton de Nacar) του Πατρίσιο Γκουζμάν πραγματεύεται τη μακραίωνη ιστορική σχέση της Χιλής και των ανθρώπων της με τον ωκεανό.

Για τις ερμηνείες τους στην ταινία «45 χρόνια» του βρετανού σκηνοθέτη Άντριου Χέιγκ τιμήθηκαν με Αργυρή Άρκτο οι Σάρλοτ Ράμπλινγκ και Τομ Κόρτνεϊ, οι οποίοι υποδύονται ένα ζευγάρι προς το τέλος της σχέσης τους μετά από 45 χρόνια γάμου. Τιμητική Αργυρή Άρκτο για την καλλιτεχνική τους συμβολή έλαβαν άλλες δύο ταινίες που έκλεψαν τις εντυπώσεις: η «Βικτώρια» σε σκηνοθεσία Σεμπάστιαν Σίπερ για τις κινηματογραφικές λήψεις του Στούρλα Μπραντθ Γκρέβλεν και το «Κάτω από ένα ηλεκτρικό σύννεφο» του ρώσου Αλεξέι Γκέρμαν για τη συμβολή των δύο βασικών κάμεραμαν, Εβγκένι Πρίβιν και Σεργκέι Μίκλτσουκ. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι πολλά μεγάλα ονόματα, όπως ο γερμανός Βέρνερ Χέρτσογκ και ο αμερικανός Τέρενς Μάλικ, έφυγαν χωρίς να αποσπάσουν κάποια τιμητική διάκριση.

Silke Bartlick / Δήμητρα Κυρανούδη