Χωρίς ευρώ επιστροφή στην εποχή του λίθου

Οι Έλληνες ψήφισαν την Κυριακή με μια απροσδόκητα μεγάλη πλειοψηφία κατά ενός συμβιβασμού με τους δανειστές. Αλλά χωρίς συμβιβασμό δεν μπορεί να υπάρξει περαιτέρω χρηματοδότηση από την πλευρά των δανειστών πέραν της 30ης Ιουνίου. Δεν μπορεί να συνεχιστούν έτσι οι διαπραγματεύσεις για ένα τρίτο πακέτο βοήθειας, το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει δημοσιονομικές προοπτικές. Μολονότι η πλειοψηφία των Ελλήνων θέλει η χώρα να παραμείνει στην ευρωζώνη, δεν φαίνεται να είναι σαφές ότι υφίσταται κίνδυνος εξόδου από αυτή για τεχνικούς λόγους.

Η χώρα στερείται χρημάτων μέχρι τις 20 Ιουλίου για την αποπληρωμή των ομολόγων ύψους 3,5 δις ευρώ που κατέχει η ΕΚΤ– και αυτό θα είναι η αρχή του τέλους. Η ΕΚΤ μετά δυσκολίας θα μπορέσει να κρατήσει τη χώρα και τις τράπεζές της μακριά από την κατάρρευση. Σε μια τέτοια περίπτωση ο Μάριο Ντράγκι δεν θα μπορεί να υπολογίζει στην υποστήριξη των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων για την παροχή έκτακτης ρευστότητας μέσω του ELA, από τον οποίο τροφοδοτούνται αποκλειστικά οι ελληνικές τράπεζες. Εάν διακοπεί ο ELA, οι ελληνικές τράπεζες θα αποκοπούν από το σύστημα τροφοδοσίας της ευρωζώνης και πρακτικά αυτό θα σημάνει και το τέλος της συμμετοχής της Ελλάδας στο σύστημα της ευρωζώνης.

Απομένουν μόνο λίγες εβδομάδες

Ένα είναι σίγουρο: χωρίς συμφωνία με τους δανειστές η Ελλάδα μπορεί να κρατηθεί οικονομικά όρθια μόνο για λίγες εβδομάδες. Η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων έχει περιορίσει την εκροή κεφαλαίων από τις τράπεζες, αλλά δεν την έχει σταματήσει. Καθημερινά βγαίνουν από τις τράπεζες εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, επειδή οι πολίτες δεν εμπιστεύονται πλέον την κυβέρνηση. Στο μεταξύ από την έλλειψη ρευστότητας θα πληγεί ολόκληρη η πραγματική οικονομία, ενώ τα κρατικά έσοδα θα μειωθούν.

Σύμφωνα με τα αρνητικά σενάρια, στα τέλη Ιουλίου η ελληνική κυβέρνηση δεν θα είναι σε θέση να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Σε μια τέτοια περίπτωση βέβαια θα μπορούσε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς μισθωτούς και συνταξιούχους μέσω της έκδοσης IOU, ακολουθώντας το παράδειγμα της Καλιφόρνιας το 2009. Ωστόσο στην πράξη αυτή η εισαγωγή παράλληλου νομίσματος σημαίνει υποτίμηση έναντι του ευρώ. Από την άλλη πλευρά, αρκετοί οικονομολόγοι όπως ο Βέρνερ Ζιν, θεωρούν ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να επιστρέψει στη δραχμή ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα.

Νέες διαπραγματεύσεις

Σε περίπτωση επιστροφής στη δραχμή τα πράγματα όμως θα ήταν εξαιρετικά δύσκολα για τη χώρα, ενώ παραμένει αμφίβολο αν υπό τις συνθήκες που θα διαμορφώνονταν η χώρα θα κατάφερνε να ξαναρχίσει με επιτυχία τις εξαγωγές. Επίσης, όπως εύλογα επισημαίνει η «Le Monde diplomatique», η επιστροφή σε μια υποτιμημένη δραχμή θα οδηγούσε σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση της χώρας, αφού θα εξαθλίωνε τα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα και θα ωφελούσε μια νέα κάστα κατόχων ευρώ που θα εκμεταλλεύονταν τις περιστάσεις. Αυτό όμως θα οδηγούσε σε μια νέα μορφή αναδιανομής του πλούτου, τη μεγαλύτερη μετά την έλευση του καπιταλισμού στην πρώην Σοβιετική Ένωση.

Μεταξύ άλλων και γι αυτό το λόγο οι δανειστές αναμένεται να υποκύψουν άλλη μια φορά και να ξεκινήσουν και πάλι τις διαπραγματεύσεις. Η ελληνική κυβέρνηση από την πλευρά της δεν δείχνει μεν να τα καταφέρνει με το ευρώ, τα βολεύει όμως με το πόκερ. Δεν φαίνεται να την ενδιαφέρει ότι «χορεύει» στην άκρη του γκρεμού. Κι αυτό διότι γνωρίζει καλά ότι η Ελλάδα είναι απαραίτητο μέλος της ΕΕ, του ΝΑΤΟ και του ΟΟΣΑ, κάτι που πάντα θα χαρίζει στη χώρα τελευταίες ευκαιρίες. Από την άλλη πλευρά, σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο εντός της ΕΕ οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση την αρχή της ομοφωνίας, κάτι που σημαίνει ότι πάντα χρειάζονται συμβιβασμοί. Αμφίβολο παραμένει αν η παρούσα ελληνική κυβέρνηση θα ήταν διατεθειμένη στο μέλλον να συμβάλλει σε τέτοιους συμβιβασμούς.

Ρολφ Βένκελ