Όμηρος και γυμνισμός: η διπλή ματιά των Γερμανών στην Ελλάδα

Η έκθεση παρουσιάζει τον μύθο της Τροίας στην ποίηση και την τέχνη, μεταξύ άλλων και με έργα που έχουν έρθει από την Ελλάδα. Δεσπόζει η φωτογραφία μελανόμορφου αγγείου, που παριστάνει τη φυγή του Αινεία από την Τροία. Στην πλάτη του ο γέρος πατέρας του Αγχίσης. Είναι ένα πραγματικά θερμό άρθρο, ο τεχνοκριτικός που το υπογράφει είναι μαγεμένος από τις θαυμάσιες ανθρώπινες σκηνές, τις εμπνευσμένες από την Τροία, στα έργα της ελληνικής αγγειοπλαστικής. Συγκινείται με το πανανθρώπινο στοιχείο τους.

Γυμνισμός στην Ελλάδα

Πάμε στην πάνω στήλη δεξιά, στο χρονογράφημα της ημέρας. Διαβάζουμε: «Μου έλεγε τις προάλλες μια φίλη ότι επισκέφθηκε μαζί με το φίλο της φίλους στην Ελλάδα κι έχουν κάτω από το σπίτι τους έναν ιδιωτικό κόλπο. Κατεβαίνουν και κάνουν μπάνιο. Και τους εξήγησαν από την πρώτη μέρα κιόλας: ξέρετε κάνουμε μπάνιο γυμνοί. Κι έτσι μπήκαν και οι τέσσερις γυμνοί στο Αιγαίο κι ήταν υπέροχα μ’ αυτό το νερό που σε έγλειφε και με τον καθαρό ελληνικό αέρα, μακριά από τα δεσμά του πολιτισμού.» Και το χρονογράφημα συνεχίζεται με θέμα τον γυμνισμό, δεν μας ενδιαφέρει.

Τα στερεότυπα και η παιδεία

Μας ενδιαφέρει όμως και πάλι το στερεότυπο, αν είναι στερεότυπο, και με τις δύο όψεις του, στην ίδια σελίδα της εφημερίδας. Ρίγος για την ανωτερότητα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, αλλά η σημερινή Ελλάδα ρίγος προκαλεί μόνο με το αεράκι του Αιγαίου, κατά τα άλλα ουδέν. Μακριά από τα δεσμά του πολιτισμού, λέει, ήτοι η Ελλάδα σήμερα ένα πολιτιστικό κενό. Τώρα βέβαια αν ρωτήσει κανείς τους καλλιεργημένους Γερμανούς που έγραψαν τα άρθρα, και το ένα και το άλλο, αλλά και τον οποιοδήποτε καλόπιστο διαβάτη στο δρόμο, θα αρνηθούν από συστολή ότι βλέπουν έτσι την Ελλάδα, την αρχαία και τη σημερινή. Αλλά εμείς το ξέρουμε ότι έτσι τη βλέπουν. Δεν το κάνουν για να μας υποτιμήσουν. Η παιδεία στο σχολείο, αλλά και η εμπειρία στη ζωή έχουν χαλκεύσει μέσα τους αυτή τη διαφοροποίηση. Εμείς το νιώθουμε, γιατί έχουμε τη μύγα.

Τα στερεότυπα και η εμπειρία

Και κάθε τόσο μια άλλη μύγα και μυγιαζόμαστε. Η τελευταία: εδώ και τρεις μήνες τα γερμανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης ασχολούνται με τις θεωρίες του συγγραφέα Ραούλ Σροτ για τον Όμηρο, ότι ο ποιητής ήταν γραφέας στην ασσυριακή διοίκηση της Κιλικίας τον 7ο αιώνα κι ότι η Τροία ήταν κοντά στα σημερινά Άδανα. Το ζήτημα είναι ότι εδώ τους ενδιαφέρει το θέμα, σαν να ήταν ο Όμηρος ο παππούς τους. Και λένε τα υπέρ και τα κατά και παθιάζονται και οι ειδικοί ερίζουν στην τηλεόραση και ετοιμάζονται συνέδρια. Και παρ’ ημίν; Τι γίνεται σε μας, που όντως θεωρούμε τον Όμηρο πρόγονό μας; Ποια δημόσια συζήτηση και ποια πνευματική ζύμωση; Πάλι στο εξωτερικό θα κριθεί η καταγωγή του Ομήρου. Μια εφημερίδα μόνο δημοσίευσε δύο ανταποκρίσεις από το Βερολίνο για τις θεωρίες του Σροτ και μετά βγήκε ο αρμόδιος καθηγητής και είπε στην επιφυλλίδα του, ένα δύο τρία τέσσερα πέντε σημεία, ο Σροτ δεν έχει δίκιο, απερρίφθη. Και ησυχάσαμε και επιστρέψαμε στο ωραίο εθνικό μας ενύπνιο. Αλλά ο κόσμος, ο μεγάλος κόσμος τώρα είναι που αρχίζει να ασχολείται για μια ακόμη φορά με τον Όμηρο. Εμείς που είμαστε;