Όταν το ρατσιστικό μένος τυφλώνει…

Ζάλτσχεμεντορφ, Κάτω Σαξονία. Ένα σπίτι που φιλοξενεί οικογένεια προσφύγων δέχεται μεταμεσονύκτια επίθεση με βόμβες μολότοφ στα τέλη του καλοκαιριού. Από σύμπτωση επιβιώνουν μία γυναίκα από τη Ζιμπάμπουε με τα τρία παιδιά της, γιατί εκείνο το βράδυ κοιμούνταν σε άλλο δωμάτιο απ΄ότι συνήθως. Τρεις ύποπτοι συλλαμβάνονται, οι πρώτες ομολογίες έρχονται γρήγορα, αλλά δεν είναι όλες ξεκάθαρες. Η Σάσκια, μία κοπέλα που «συμμετείχε και δεν συμμετείχε» λέει ότι ναι, ήταν μαζί με τα δύο αγόρια όταν έφτιαχναν τη μολότοφ, αλλά δεν θεωρεί ότι η ίδια είναι ρατσίστρια, αποστασιοποιείται μάλιστα από ο,τιδήποτε ρατσιστικό. Το πρωί μετά την επίθεση, η μητέρα της Σάσκια της στέλνει το εξής μήνυμα: «Πού ήσουν; Πάλι έριχνες μολότοφ στα προσφυγικά;» Ωστόσο η μητέρα θα δηλώσει στις αρχές ότι «δεν το εννοούσε σοβαρά» και σε κάθε περίπτωση η κόρη της «δεν έχει τίποτα εναντίον των αλλοδαπών».

Μιλώντας στη γερμανική ραδιοφωνία (DLF), o Χάγιο Φούνκε, ομότιμος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου, ερμηνεύει ως εξής τη φαινομενικά αντιφατική συμπεριφορά: «Αυτό που έγινε, και στην αναπαράσταση κατέστη σαφές, είναι ότι η εγκληματική ενέργεια κορυφώθηκε σταδιακά, αποκτώντας μία δική της δυναμική: ξεκίνησαν με ρατσιστικά σχόλια στο chat, φώναζαν ʻHitler, Sieg Heilʼ ανταλάσσοντας αγκυλωτούς σταυρούς, το βράδυ άρχισαν να πίνουν ακούγοντας ροκ μουσική από το συγκρότημα Kategorie C που θεωρείται «του χώρου» και με όλα αυτά παρασύρθηκαν και οι τρεις σε μία ρατσιστική μέθη. Φυσιολογικό είναι να θέλουν να τα σχετικοποιήσουν όλα αυτά όταν έχουν μπει στη φυλακή, αλλά γεγονός είναι εκείνο το βράδυ πέρασαν στον χώρο της ακροδεξιάς βίας. Αν πράγματι το αμφισβητούν, πάσχουν από ʻοξεία έλλειψη ανθρωπιστικού προσανατολισμούʼ».

Λιγότεροι ενδοιασμοί για πράξεις βίας

Ο νεολογισμός είναι και μία προσπάθεια του Χάγιο Φούνκε να εξηγήσει το φαινομενικά ανεξήγητο. Το ζήτημα είναι ότι έχουν υποχωρήσει πλέον οι αναστολές για εκείνους που φλερτάρουν με τη ρατσιστική βία και αυτό αποδεικνύεται από τον αυξανόμενο αριθμό αδικημάτων με ξενοφοβικά κίνητρα. Μόνο μέσα στο 2015 καταγράφονται 60 εμπρηστικές επιθέσεις. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται απλώς για «ανησυχούντες πολίτες» που περνούν ένα αδιάκριτο όριο. Ο Χάγιο Φούνκε απορρίπτει μετά βδελυγμίας αυτήν την ερμηνεία: «Δεν πρόκειται για ʻανησυχούντες πολίτεςʼ, αλλά για ανθρώπους που σπρώχνουν τον εαυτό τους σε μία ρατσιστική δίνη. Το είδαμε αυτό και στην πόλη Τρέγκλιτς, όπου ένα μέλος κι ένας οπαδός του νεοναζιστικού κόμματος NPD διέπραξαν εμπρηστική επίθεση σε ξενώνα προσφύγων. Το ίδιο έγινε σε άλλη επίθεση στην πόλη Μάισεν. Δεν μπορώ να δεχθώ ότι ο άλλος βρέθηκε τυχαία εκεί πέρα…»

Ο Χάγιο Φούνκε υποστηρίζει ότι για τους επικεφαλής ακροδεξιών ή νεοναζιστικών κομμάτων όπως το NPD, που φοβούνται δικαστικές επιπλοκές, αποτελεί μέρος της στρατηγικής τους να μην καταφεύγουν οι ίδιοι στη βία, αλλά να ενσταλάζουν οργή στον κόσμο, υποκινώντας άλλους σε πράξεις βίας. Σήμερα μάλιστα το μίσος διαχέεται μέσω Ίντερνετ. «Ο ρατσισμός είναι chat» προειδοποιεί ο καθηγητής Φούνκε, ο οποίος μάλιστα υπενθυμίζει ότι ακόμα και η άνοδος ξενοφοβικών, αν και όχι ανοιχτά ρατσιστικών, ομάδων, όπως η Πεγκίντα και η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» συμπίπτει με μία αύξηση των επιθέσεων εναντίον προσφύγων. «Τον περασμένο Οκτώβριο, με την Πεγκίντα, άρχισε να εκδηλώνεται ένα κίνημα που ευνοεί τα στερεότυπα και την επιθετικότητα και μέσα σε τρεις μήνες διπλασιάστηκαν οι επιθέσεις εναντίον προσφύγων ή προσφυγικών καταλυμάτων. Αυτό σημαίνει ότι στη σκιά της Πεγκίντα ο ʻφαιός όχλοςʼ, αλλά και οι αυτοαποκαλούμενοι ʻανησυχούντες πολίτεςʼ , πάνω στην έκστασή τους, αισθάνθηκαν ότι είναι έτοιμοι πλέον να περάσουν από τα λόγια στις πράξεις…»

Που αρχίζει η «υποκίνηση»;

Πόσο εύκολα μπορεί όμως να αποδειχθεί η «υποκίνηση» ρατσιστικού μίσους; Ιδιαίτερα στην περίπτωση κομμάτων όπως η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» που δεν καταφεύγουν ανοιχτά σε ύβρεις και απειλές, η διαχωριστική γραμμή δεν διακρίνεται εύκολα. Είναι όμως ορατή, επιμένει ο Χάγιο Φούνκε, επικαλούμενος το παράδειγμα του χειμαρρώδους Μπιερν Χέκε από την Θουριγγία, ο οποίος τους τελευταίους μήνες αναδεικνύεται σε ανερχόμενο «αστέρα» του ξενοφοβικού κόμματος. «Λέει ο Χέκε ότι αν έρθουν η Σύροι στη Γερμανία ʻθα φέρουν μαζί τη δική τους πατρίδα και θα καταστρέψουν τη δική μαςʼ. Δεν υπάρχει πιο αισχρός ισχυρισμός. Η Συρία έχει καταστραφεί από τον πόλεμο, γι αυτό έρχονται αυτοί οι άνθρωποι. Ο κακόβουλος καταλογισμός που υποβόσκει ότι ʻεάν έρθουν, κινδυνεύει η χιλιόχρονη και εθνικά καθαρή Γερμανία μαςʼ, διότι μία τέτοια έκφραση χρησιμοποιεί ο Χέκε, με συγχωρείτε, αλλά δεν είναι τίποτε άλλο παρά υποκίνηση μίσους.

Christine Heuer / Γιάννης Παπαδημητρίου