21 προσχωρήσεις και μια αποχώρηση

Στη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου του 2012 η Σερβία απέκτησε το πολυαναμενόμενο στάτους της υποψήφιας προς ένταξη χώρας. Βασική προϋπόθεση για την εξέλιξη αυτή ήταν να έχει σημειωθεί ουσιαστική βελτίωση στις σχέσεις Βελιγραδίου-Πρίστινας, μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου το 2008.

Από εδώ και στο εξής ο χρόνος της πλήρους ένταξης θα καθοριστεί από την εκπλήρωση ή μη των ενταξιακών κριτηρίων που καθορίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με κεντρικό άξονα την επίλυση του ζητήματος του Κοσσυφοπεδίου. «Σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε να μεταφέρουμε νέες διενέξεις εντός της ΕΕ» είχε δηλώσει ο ευρωπαίος Eπίτροπος για θέματα διεύρυνσης Στέφαν Φούλε.

Ενταξιακές διεργασίες

Τόσο η Ισλανδία όσο και η Τουρκία έχουν ξεκινήσει ήδη συνομιλίες και διαπραγματεύσεις με τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η Ισλανδία, παρά το σοκ που υπέστη μετά τη χρεοκοπία του 2008 κατά την πρώτη φάση της οικονομικής κρίσης, επανήλθε σε τροχιά διαβουλεύσεων το καλοκαίρι του 2010 με στόχο μία μελλοντική ένταξη. Ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών με την ΕΕ (EFTA), η Ισλανδία εφαρμόζει ήδη τμήματα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Η κυβέρνηση ελπίζει η χώρα να λάβει σύντομα την ιδιότητα του κράτους-μέλους. Ωστόσο η ανακοπή της ευρωπαϊκής πορείας από ενδεχόμενη αρνητική απάντηση σε σχετικό δημοψήφισμα δεν θεωρείται απίθανη.

Ιδιαιτερότητες παρουσιάζει η περίπτωση της Τουρκίας. Ήδη από το 1987 είχε καταθέσει αίτηση για έναρξη των ενταξιακών διαδικασιών. Από το 1999 έχει επισήμως την ιδιότητα της υποψήφιας προς ένταξη χώρας ενώ από το 2005 έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την φάση της προσχώρησης . Η αντίθεση αρκετών ευρωπαϊκών χωρών, με σημαντικότερες τις ενστάσεις Γερμανίας και Γαλλίας, καθιστούν νεφελώδη την ευρωπαϊκή της πορεία. Τόσο το Κυπριακό όσο και οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικαιωμάτων των μειονοτήτων θέτουν εμπόδια στις διαβουλεύσεις.

Από την άλλη πλευρά, η Κροατία τα έχει καταφέρει. Μετά από δέκα χρόνια ενταξιακών προσπαθειών, τον Ιούλιο του 2013 αναμένεται να γίνει το εικοστόογδοο μέλος της ΕΕ. Θα είναι το δεύτερο βαλκανικό κράτος της πρώην Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας που προσχωρεί στην ΕΕ, μετά την Σλοβενία.

Στο «δωμάτιο αναμονής»

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη δεν έχει ξεκινήσει ενταξιακές διαδικασίες. Η πολιτική και κοινωνική κατάσταση στη χώρα θεωρείται ασταθής για να ξεκινήσουν επίσημες διεργασίες. Το Κοσσυφοπέδιο από την άλλη πλευρά, δεν έχει αναγνωριστεί από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, πράγμα το οποίο φράζει τον δρόμο προς τις Βρυξέλλες. Η Αλβανία υπέβαλε αίτηση ένταξης το 2009, ενώ προς το παρόν εξετάζεται κατά πόσο έχει προωθήσει μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης και της πάταξης του οργανωμένου εγκλήματος. Η ΠΓΔΜ έχει λάβει το στάτους της υποψήφιας χώρας, εκκρεμεί ωστόσο το ζήτημα της ονομασίας και η σχετική διπλωματική διαμάχη με την Ελλάδα.

Άλλες χώρες που έχουν εκφράσει ενδιαφέρον είναι χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ όπως η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία. Η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν συνάψει ειδικές συμφωνίες συνεργασίας με την ΕΕ χωρίς κάτι πιο συγκεκριμένο για το μέλλον. Η Λευκορωσία με την αμφιλεγόμενη κυβέρνηση του Αλεξάντερ Λουκασένκο φαντάζει ακόμη πολύ μακριά από το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Μία αποχώρηση και μία απαγόρευση

Η ευρωπαϊκή διεύρυνση ήταν ένας από τους θεμελιώδεις στόχους της συγκρότησης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας το 1957. Από τις 27 χώρες-μέλη, οι 21 προσχώρησαν σταδιακά μετά από σχετικές αιτήσεις. Η πιο γρήγορη προσχώρηση στην ΕΕ ήταν αυτή της Φινλανδίας το 1995, τρία μόλις χρόνια μετά την έναρξη των ενταξιακών διεργασιών. Χαρακτηριστική ήταν και η προσχώρηση της Ανατολικής Γερμανίας στην ΕΕ, εν μία νυκτί, με την επανένωση των δύο Γερμανιών το 1990. Μέχρι σήμερα η μοναδική περίπτωση αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα ήταν αυτή της Γροιλανδίας το 1985 με σχετικό δημοψήφισμα, λίγα χρόνια μετά την απόκτηση αυτονομίας από τη Δανία. Το Βατικανό εξαιρείται, τέλος, από κάθε ενταξιακή συζήτηση αφού αποτελεί θεοκρατικό κράτος χωρίς κοινοβούλιο και ανεξάρτητο δικαστικό σύστημα.