25 χρόνια ενταξιακής πορείας

14 Απριλίου 1987. Η Άγκυρα υποβάλλει αίτηση υποψηφιότητας για πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από δεκαετίες διαπραγματεύσεων. Η μεταπολεμική πορεία της Τουρκίας προς δυσμάς είχε ξεκινήσει ήδη από το 1959 με αίτησηστην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (EOK), αλλά το Κυπριακό πάγωσε κυριολεκτικά τις πολιτικές διεργασίες για τις επόμενες δεκαετίες.
Από το 1987 έχουν ενταχθεί στην ΕΕ άλλες 15 χώρες, η υποψηφιότητα όμως της Τουρκίας παραμένει στάσιμη, μολονότι μεσολάβησαν διάφορες φάσεις στις διαπραγματεύσεις. Την τελευταία δεκαετία οι τουρκικές κυβερνήσεις είχαν το ευρωπαϊκό όραμα ως κεντρικό άξονα της εξωτερικής τους πολιτικής αλλά και των εσωτερικών μεταρρυθμίσεων. Η πρόσφατη οικονομική και πολιτική κρίση στην ΕΕ αλλά και οι ενστάσεις της γαλλικής κυβέρνησης απέναντι στην Τουρκία, αλλάζουν άρδην τις φιλοευρωπαϊκές τάσεις στους κόλπους της πολυσύνθετης τουρκικής κοινωνίας.

Ευρωπαϊκή πορεία μετ’ εμποδίων

Ο Τούρκος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και συντονιστής των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, Εγκεμέν Μπαγκίς δήλωσε στη Deutsche Welle: «Η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ αποτελεί στρατηγικό στόχο της εξωτερικής αλλά και της εσωτερικής πολιτικής της χώρας για πάνω από μισό αιώνα. Δεν θα υπαναχωρήσουμε από τους στόχους μας υποκύπτοντας στις πιέσεις της ανεύθυνης πολιτικής κάποιων κοντόφθαλμων Ευρωπαίων». Ο σαφής υπαινιγμός για την αντιτουρκική γραμμή της γαλλικής κυβέρνησης Σαρκοζί είναι ενδεικτικός του κλίματος στην Άγκυρα.

Πρόσφατες δημοσκοπήσεις στην Τουρκία αποκαλύπτουν πως τα δεδομένα πλέον έχουν αλλάξει. Το ποσοστό εκείνων που υποστηρίζουν τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ φτάνει τα τελευταία δύο χρόνια μόλις στο 38% σε σχέση με 78%, το 2004. Σύμφωνα με τον καθηγητή οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Γαλατάσαραϊ και ειδικού σε θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής, Τζεγκίζ Ακτάρ η μεταστροφή της τουρκικής κοινής γνώμης οφείλεται στην αυξημένη αυστηρότητα και στα διαφορετικά σε σχέση με άλλες υποψήφιες χώρες στάνταρντς που θέτει η Ευρώπη στην Τουρκία.

Από τον ευρωσκεπτικισμό στον «ευρωσαρκασμό»

Η Ευρώπη απαιτεί ριζικές και άμεσες μεταρρυθμίσεις σε 35 τομείς της τουρκικής πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής με το Κυπριακό και κουρδικό ζήτημα αλλά και τα ανθρώπινα δικαιώματα να αποτελούν αγκάθια. Ο Ακτάρ θεωρεί πως και η ίδια η στάση των τουρκικών κυβερνήσεων παρακωλύει περαιτέρω τις ενταξιακές διεργασίες, αφού εφαρμόζονται μόνο επιλεκτικά και συμφεροντολογικά οι ευρωπαϊκές επιταγές. Η κρίση στην Ευρωζώνη καθώς και η αναποτελεσματικότητα του ευρωπαϊκού θεσμικού οικοδομήματος επιβαρύνουν την κατάσταση.

Όλα αυτά σε συνδυασμό με τη ραγδαία ανάπτυξη της Τουρκίας από το 2005 έχουν ως αποτέλεσμα τη «μετάβαση από τον ευρωσκεπτικισμό σε ένα νέο είδος ευρωσαρκασμού», σημειώνει ο Ακτάρ. Η υπερβολική αυτοπεποίθηση της Τουρκίας ενισχύεται, σύμφωνα με τον Τούρκο καθηγητή, από τον ακραίο λαϊκισμό της πολιτικής ηγεσίας. Άλλωστε και το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) φαίνεται να θέτει πλέον σε δεύτερη πολιτική μοίρα τα ενταξιακά ζητήματα. Για τον Ακτάρ, ωστόσο, το μέλλον της Τουρκία δεν μπορεί παρά να είναι εντός της Ευρώπης. «Το 2023, επ’ ευκαιρία των 100 χρόνων από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας θα μπορούσε να είναι ένα ορόσημο προς αυτή την κατεύθυνση».

Ayhan Sismek/ Δήμητρα Κυρανούδη
Υπεύθ. σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου