250 χρόνια Μότσαρτ: μύθοι και πραγματικότητα

Η συμπλήρωση 250 ετών από τη γέννησή του στις 27 Ιανουαρίου είναι αφορμή για να ασχοληθούμε μια ακόμα φορά με τους μύθους γύρω από τον μοναδικό αυτό συνθέτη. Το τελευταίο του έργο, το Requiem (Νεκρώσιμη Ακολουθία) έμεινε ημιτελές. Όταν ο Μότσαρτ πεθαίνει το Δεκέμβριο του 1791 σε ηλικία 35 ετών κηδεύεται χωρίς ιδιαίτερες τιμές και θάβεται σε τάφο για απόρους. Καμιά επιτύμβια στήλη ή σταυρός δεν δείχνει που ακριβώς θάφτηκε ο διασημότερος αυστριακός όλων των εποχών. Και αυτό το γεγονός όμως έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του μύθου του Μότσαρτ. Ένας μύθος που έγινε ταινία από τον Μίλος Φόρμαν με τίτλο "Αμαντέους" to 1984. Ο Ούλριχ Λάιζινγκερ διευθυντής του τμήματος επιστημονικής έρευνας του «Ιδρύματος Μοτσαρτέουμ» στο Ζάλτσμπουρκ πιστεύει ότι η ταινία απέχει πολύ από την πραγματικότητα και προσθέτει: «Ο Μότσαρτ ενταφιάστηκε σε ανώνυμο τάφο. Από σημερινή σκοπιά εμείς βέβαια θεωρούμε απαράδεκτο το γεγονός αυτό. Δεν μπορούμε να αποδεχθούμε πως είναι δυνατόν ένα καθολικά αναγνωρισμένο μουσικό ταλέντο όπως ο Μότσαρτ να κηδεύεται με τέτοιο τρόπο». Το «Ίδρυμα Μοτσαρτέουμ» διαθέτει την μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου αφιερωμένη αποκλειστικά στη ζωή και το έργο του Μότσαρτ. Οι παρτιτούρες του περνούν εδώ από ψηφιακή επεξεργασία και μετά δημοσιεύονται στο διαδίκτυο έτσι ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση στο συνθετικό έργο του αυστριακού συνθέτη, που αποτελείται από 630 έργα σύμφωνα με τον κατάλογο έργων Κέχελ. Ένα τεράστιο και δύσκολο έργο, παρά το γεγονός ότι ο Μότσαρτ απεβίωσε σε ηλικία μόλις 35 ετών. Ο διευθυντής του τμήματος έρευνας καταρρίπτει έναν ακόμα μύθο: «Ο Μότσαρτ πέθανε πρόωρα ακόμα και για τα δεδομένα της εποχής του. Όχι όμως και υπερβολικά πρόωρα. Είναι πάντως γεγονός ότι λίγο μετά τον θάνατο του Μότσαρτ κανείς δεν γνώριζε πια που ακριβώς είχε ταφεί» Ο μέσος όρος του προσδόκιμου ζωής τον 18ο αιώνα ήταν τα 37 χρόνια. Αρκετοί σύγχρονοι του Μότσαρτ ξεπέρασαν την ηλικία των 50 ετών. Την ίδια στιγμή όμως η παιδική θνησιμότητα ήταν πολύ υψηλή. Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ αντιμετώπισε μια σειρά από ασθένειες, οι οποίες είχαν αρνητικές συνέπειες στην εξωτερική του εμφάνιση. Σε επιστολή της η αδερφή του Νανερλ που τον είχε επισκεφθεί αφότου απέστρεψε από περιοδεία στην Ιταλία αναφέρει ότι το πρόσωπό του ήταν κιτρινισμένο, ένδειξη για προβλήματα με το ύπαρ. Ο διευθυντής του Μοτσαρτέουμ συμπληρώνει: «Ο Μότσαρτ δεν ήταν όμορφος. Από ότι δείχνουν τα πορτρέτα που σώζονται έπασχε από εξοφθαλμία και ήταν μικρόσωμος». Η ιστορικά ανακριβής ταινία «Αμαντέους» του Μίλος Φόρμαν υποστηρίζει ότι ο Μότσαρτ έπεσε θύμα δηλητηρίασης από τον ανταγωνιστή του συνθέτη Αντόνιο Σαλιέρι. Φαίνεται όμως ότι ο Μότσαρτ έπασχε από νεφρική ανεπάρκεια ως συνέπεια ορισμένων χρόνιων ασθενειών. Ο Ούλριχ Λάιζινγκερ ξεκαθαρίζει πάντως ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη, ούτε καν ένδειξη, ότι ο Μότσαρτ έπεσε θύμα δηλητηρίασης. Πάντως για τους φίλους της μουσικής η όλη συζήτηση γύρω από τις αναλύσεις DΝΑ οστών που γίνονται κατά καιρούς έχει μάλλον δευτερεύουσα σημασία. Σημασία έχει μόνο η καταπληκτική, πρωτότυπη και πολύμορφη μουσική που συνέθεσε στα 35 χρόνια της ζωής του ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ.