50 χρόνια άρχισε η δίκη του Άντολφ Άιχμαν στο Ισραήλ

Ο Άντολφ Άιχμαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κατέφυγε με την οικογένειά του στην Αργεντινή, όπου το 1960 τον ανακάλυψε η Μοσάντ και τον απήγαγε μεταφέροντάς τον στο Ισραήλ. Εκεί δικάστηκε, καταδικάστηκε και εκτελέστηκε δια απαγχονισμού στις 31 Μαΐου του 1962.

Βρέθηκε ένοχος σε όλα τα σημεία του κατηγορητηρίου: Εγκλήματα κατά του εβραϊκού λαού, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου, συμμετοχή σε δολοφονικές οργανώσεις (=μέλος των SS, μέλος της SD και μέλος της Gestapo).

Από τις 6 Απριλίου το κρατικό Ίδρυμα «Η τοπογραφία του τρόμου» (φορείς το κρατίδιο του Βερολίνου και η ΟΔΓ) θυμίζει στους σημερινούς Γερμανούς τα εγκλήματα του ναζί Άντολφ Άιχμαν με έκθεση ντοκουμέντων και διεθνές συνέδριο (24 - 26.05.11 / Οι επιπτώσεις και οι προκλήσεις της δίκης σε διεθνές και εθνικό επίπεδο).

Στην έκθεση γραπτών και ηχητικών τεκμηρίων προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση η εμφάνιση και η ομιλία του Άιχμαν στο δικαστήριο την 11^η Απριλίου του 1961.

Ο Άιχμαν εμφανίστηκε ενώπιον των Ισραηλινών δικαστών όχι ως δυναμικός και αδίστακτος αντισυνταγματάρχης των SS, ως ‘λογιστής του θανάτου’, αλλά ως απλός ‘αποδέκτης διαταγών’, που όφειλε να εκτελέσει.

Γι’ αυτό και είχε δηλώσει κατά την έναρξη της δίκης: «Λυπάμαι και καταδικάζω τις διαταχθείσες από την τότε γερμανική ηγεσία ενέργειες εξόντωσης εναντίον των εβραίων. Προσωπικά δεν κατάφερα να ξεπεράσω τον εαυτό μου, διότι ήμουν τελικά όργανο στα χέρια ισχυρότερων δυνάμεων και της άγνωστης μοίρας.»

Ξαφνικά ενώπιον του ισραηλινού δικαστηρίου ο Άντολφ Άιχμαν, ο πεπεισμένος ναζί και διώκτης των εβραίων, εμφανίστηκε σαν άμοιρο γρανάζι της ναζιστικής μηχανής.

Και όμως ήταν αυτός που κατάφερε να πείσει τον Ρούντολφ Χες, τον διοικητή του Άουσβιτς, πως δεν πρέπει να έχει τύψεις, όταν σκοτώνει στους θαλάμους αερίων εβραιόπουλα, λέγοντάς του ότι ειδικά τα παιδιά, «ο πυρήνας της εβραϊκής ράτσας», πρέπει να εξοντώνονται (Αυτοβιογραφία του Ρούντολφ Χες).

Και όμως ήταν αυτός ο δήθεν γραφειοκράτης που μετά την συμφωνία Χίτλερ-Χόρτι για την μεταφορά 8.700 εβραίων από τη Βουδαπέστη σε ουδέτερες χώρες, τόλμησε να επιταχύνει με προσωπική του παρέμβαση την μεταφορά τους, ώστε οι συγκεκριμένοι εβραίοι να μην καταφέρουν να βγάλουν την βίζα για ουδέτερες χώρες, όπως όριζαν οι διαταγές του Φύρερ, και να μείνουν εντός των συνόρων του Τρίτου Ράιχ με αποτέλεσμα την τελική τους εξόντωση.

Στα εγκαίνια της έκθεσης ντοκουμέντων της δίκης, αλλά και των εγκλημάτων του αρχιναζί Άντολφ Άιχμαν παραβρέθηκαν και επιζώντες εβραίοι ή αντιστασιακοί Γερμανοί που είχαν ζήσει από κοντά τον Άιχμαν.

Ο αντιστασιακός Χάινριχ Γκρύμπερ από το Βερολίνο, μέλος μιας ομάδας προτεσταντών, που φυγάδευε εβραίους στο εξωτερικό, υπογραμμίζει ότι ο Άιχμαν ήταν παγερός, αδίστακτος και με νοοτροπία μισθοφόρου: «Ήταν ο τύπος του μισθοφόρου του Μεσαίωνα. Όποιος υπηρετούσε στο Μεσαίωνα ως μισθοφόρος, μόλις φορούσε τη στολή, ξέχναγε τη συνείδηση και τη λογική. Αυτή την εντύπωση είχαμε τότε για τον Άιχμαν όχι μόνον εγώ, αλλά και οι συνεργάτες μου και οι φίλοι μου.»

Ο Γκάμπριελ Μπαχ, που διετέλεσε αντιεισαγγελέας στη δίκη Άιχμαν, 84 ετών σήμερα, δηλώνει την συγκίνηση που ένοιωσε όταν στην αίθουσα του δικαστηρίου με τη σημαία του Ισραήλ μπήκε ο Άιχμαν, «ο λογιστής του θανάτου» των εβραίων: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη την πρώτη στιγμή στο δικαστήριο, τους δικαστές με τις σημαίες και το θυρεό του Ισραήλ και μπροστά τους τον Άιχμαν. Αυτός ο άνθρωπος που έθεσε στόχο της ζωής του την εξόντωση του εβραϊκού λαού σηκώθηκε τότε και πήρε θέση ενώπιον ενός κυρίαρχου ισραηλινού δικαστηρίου. Τότε αντιλήφθηκα τη σημασία του κράτους του Ισραήλ.»

Αυτή την ατμόσφαιρα ισχύος του ισραηλινού κράτους αντίκρισε η διάσημη φιλόσοφος Χάνα Άρεντ στην Ιερουσαλήμ, όπου παρακολουθούσε τη δίκη ως ανταποκρίτρια της εβδομαδιαίας εφημερίδας The New Yorker, και έγραψε πως επρόκειτο για «θέατρο» με «σκηνοθέτη τον αόρατο, αλλά πανταχού παρόντα τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπεν Γκουριόν». Η Χάνα Άρεντ υποστήριζε ότι ο Μπεν Γκουριόν ενδιαφερόταν να κάνει μαθήματα ηθικής, και ο ο εισαγγελέας Γεδεών Χάουσνερ, «κυρίως για την τραγωδία της διωκόμενης εβραϊκής διασποράς και λιγότερο για τις πράξεις του Άιχμαν».

Όντως το Ισραήλ δεκατρία χρόνια από την ίδρυσή του απολάμβανε την επιτυχία του να διεξάγεται η δίκη ενός αρχιναζί στην επικράτειά του. Αυτό όμως δεν εμπόδισε την ισραηλινή δικαιοσύνη να διασφαλίσει στον Άιχμαν μια δίκαιη δίκη.

Η δίκη του Άιχμαν έγινε εξάλλου στο Ισραήλ, διότι η κυβέρνηση του Αντενάουερ, η Κεντρική Υπηρεσία Διώξεως Ναζιστικών Εγκλημάτων της Γερμανίας, αλλά και η πανίσχυρη Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών, BND, «αδυνατούσαν» να βρουν τα ίχνη οποιουδήποτε ναζί.

Στην έκθεση παρουσιάζονται πρώτη φορά ντοκουμέντα που αποδεικνύουν ότι όχι μόνον η BND ήξερε το κρησφύγετο του Άιχμαν, αλλά και ότι η κυβέρνηση Αντενάουερ φοβόταν μήπως αποκαλύπτονταν ότι οι δημόσιες υπηρεσίες και τα υπουργεία της ήταν τότε επανδρωμένα με πρώην ναζί, κάτι που επιβεβαίωσε πλήρως η πρόσφατη δημοσίευση έρευνας για το ναζιστικό παρελθόν του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών.

Εκείνο όμως που ξαφνιάζει δεν η στάση της τότε κυβέρνησης Αντενάουερ, αλλά η σημερινή στάση της εν λόγω υπηρεσίας που αρνείται ιστορικούς την πρόσβαση στα αρχεία της για να διευκρινίσουν τι ρόλο έπαιξε τότε.

Συγκεκριμένα η BND αρνήθηκε να δημοσιεύσει τα τότε αρχεία της, αν και υπάρχει πρόσφατη δικαστική απόφαση που κηρύσσει παράνομο το απόρρητο για την εποχή εκείνη (Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο, Λειψία, 2010). Επιπλέον η καγκελαρία αρνήθηκε να ασκήσει πιέσεις στη μυστική υπηρεσία BND ώστε να δημοσιοποιήσει τα αρχεία της εποχής του 1950-1960.

Ο Νόρμπερτ Κάμπε, ένας από τους ιστορικούς που ασχολείται με τον ρόλο της BND στην ανακάλυψη και την προσαγωγή ναζί στην δικαιοσύνη, υπογραμμίζει ότι η στάση της υπηρεσίας είναι ακατανόητη: «Με φοβίζει λίγο το γεγονός ότι η καγκελαρία αποδέχεται απλά την στρατηγική της μυστικής υπηρεσίας και την στηρίζει. Είναι αδιανόητο. Μέχρι τώρα δεν υπήρξαν προβλήματα στο άνοιγμα των αρχείων για επιστημονικές έρευνες. Και αγνοώ γιατί πρέπει τώρα να αποσιωπηθεί ακριβώς η περίπτωση Άιχμαν.»

Η στάση της BND, αλλά και της καγκελαρίας αποτελούν ήδη ενότητα συζήτησης στο διεθνές συνέδριο με θέμα τη δίκη Άιχμαν, τις επιπτώσεις της στην επεξεργασία του γερμανικού τραύματος, και τον ρόλο της BND τη δίκη του περιβόητου ναζί.

50 χρόνια μετά την δίκη του Άιχμαν η Γερμανία βάζει ξανά το δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων.

Βιβή Παπαναγιώτου