H μεγαλύτερη ομαδική αυτοκτονία στην Ιστορία

Η αφήγηση στο βιβλίο του Φλόριαν Χούμπερ «Παιδί μου, υποσχέσου μου ότι θα αυτοπυροβοληθείς» ξεκινά στην κωμόπολη Ντέμιν στο γερμανικό κρατίδιο Μεκλεμβούργο - Πομερανία. Σύμφωνα με τις έρευνες του συγγραφέα, τις τελευταίες μέρες του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου 700 - 1000 άνθρωποι οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία. Το τραγικό αυτό γεγονός οφείλεται «και στη γεωγραφική θέση (σ.σ. του Ντέμιν). Βρίσκεται σαν χερσόνησος ανάμεσα σε τρία ποτάμια. Μετά την ανατίναξη των γεφυρών, κανείς δεν μπορούσε να φύγει -ούτε οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού, οι οποίοι είχαν καταλάβει την πόλη στις 30 Απριλίου. Στο Ντέμιν βρίσκονταν τότε εκτός από τους κατοίκους και χιλιάδες πρόσφυγες από τις ανατολικές περιοχές. Η πόλη ήταν ασφυκτικά γεμάτη», λέει ο Φλόριαν Χούμπερ σε συνέντευξή του στην DW. Όπως εξηγεί, ο τόπος έμοιαζε με «παγίδα». Μάλιστα το Ντέμιν «δεν ήταν μεμονωμένη περίπτωση».

Η προπαγάνδα που είχε καλλιεργηθεί επί σειρά ετών για το ενδεχόμενο εισβολής των σοβιετικών στρατευμάτων σε γερμανικό έδαφος είχε γεννήσει θανάσιμο φόβο στους κατοίκους του Ντέμιν. Ο Φλόριαν Χούμπερ διευκρινίζει ότι εκτός από τον φόβο ενώπιον του σοβιετικού εχθρού «πολλοί άνθρωποι είχαν ένα αίσθημα ενοχής και ως εκ τούτου φοβούνταν για ότι ενδέχετο να συμβεί στη συνέχεια. (...) Αυτό το αίσθημα κατάρρευσης δεν περιοριζόταν μόνο στις ανατολικές περιοχές της χώρας, αλλά ήταν κυρίαρχο σε όλο το γερμανικό Ράιχ». Από τις έρευνες του γερμανού συγγραφέα διαπιστώνεται δραστική αύξηση του αριθμού των αυτοκτονιών εκείνη την περίοδο και σε άλλες περιοχές, όπως στην Βαυαρία και στο Αμβούργο. Σε όλη τη χώρα «αυτοκτόνησαν οικογένειες», υπογραμμίζει ο Χούμπερ.

Καμία συμπόνοια για το θάνατο του Χίτλερ

Η αυτοκτονία του Αδόλφου Χίτλερ στις 30 Απριλίου 1945 δεν γνωστοποιήθηκε. Το ραδιόφωνο έκανε την επόμενη μέρα λόγο για θάνατο του «Φύρερ» μετά από ηρωική μάχη εναντίον του εχθρού. Ο Φλόριαν Χούμπερ επισημαίνει ότι παρά την αγάπη που ένιωθαν οι Γερμανοί για τον Χίτλερ «δεν μπόρεσα να βρω κανένα δείγμα συμπόνοιας για το θάνατο του 'Φύρερ' σε όσα ημερολόγια της εποχής διάβασα. Αυτό το γεγονός ήταν αδιάφορο για τους ανθρώπους σε μια Γερμανία που κατέρρεε. Επομένως η άποψη ότι ο 'Φύρερ' συμπαρέσυρε τους ανθρώπους σε αυτοκτονία δεν ισχύει καθόλου».

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι πέρα από αυτούς που αυτοκτόνησαν έχοντας συγκεκριμένο λόγο να φοβούνται για ό,τι επρόκειτο να τους συμβεί μετά την ήττα της Γερμανίας (π.χ. μέλη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, NSDAP), στο Ντέμιν αφαίρεσαν τη ζωή τους και απλοί, καθημερινοί άνθρωποι που δεν έφεραν ευθύνη για τα γεγονότα του πολέμου και δεν είχαν συγκεκριμένο λόγο να προβούν στο απονενοημένο διάβημα.

Ωστόσο, η ήττα της ναζιστικής Γερμανίας στον πόλεμο συνοδεύτηκε και από αισθήματα ευφορίας και ανακούφισης. «Σίγουρα υπήρξαν και πολλοί άνθρωποι που πήραν ανάσα. Βεβαίως όλες οι μειονότητες που βρίσκονταν υπό διωγμό. Εβραίοι που ζούσαν ακόμη στη γερμανική επικράτεια αλλά και αντιφρονούντες. Σήμερα πρέπει να πούμε ότι ήταν μία απελευθέρωση για όλους. Τότε το είχαν νιώσει ορισμένοι κατ' αυτόν τον τρόπο. Ωστόσο, άλλοι το αντιλήφθηκαν με αντίθετο τρόπο, με αποτέλεσμα να πιστέψουν ότι πρέπει να αυτοκτονήσουν», σχολιάζει ο Φλόριαν Χούμπερ.

Γεγονότα στο περιθώριο της μνήμης

Το γεγονός ότι η ομαδική αυτοκτονία του Ντέμιν παραμένει μέχρι σήμερα σχετικά άγνωστη μπορεί να εν μέρει να εξηγηθεί, σύμφωνα με τον Φλόριαν Χούμπερ, με το επιχείρημα ότι «στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (DDR) απαγορευόταν να μιλά κανείς για τέτοια θέματα, διότι με αυτόν τον τρόπο θα υπαινισσόταν άσχημα πράγματα για τον Κόκκινο Στρατό. Όμως πλέον έχει περάσει μεγάλο διάστημα από τη γερμανική επανένωση. Επομένως μπορώ μόνο να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι οι αυτοκτονίες δεν ταίριαζαν με τις σκέψεις που κάναμε για το παρελθόν μας τα προηγούμενα 20 με 30 χρόνια. Πολλά πράγματα περιορίζονταν στα άκαμπτα σχήματα θύτης-θύμα και ήρωας-δήμιος. Αυτές οι αυτοκτονίες αποδεικνύουν ότι αυτό δεν ισχύει».

Sarah Judith Hofmann / Άρης Καλτιριμτζής