Iστορικό το συμβούλιο κορυφής ΕΕ - Τουρκίας;

Εκ πρώτης όψεως το αποτέλεσμα του συμβουλίου κορυφής ΕΕ – Τουρκίας φαίνεται ως μια τεράστια επιτυχία και για τις δύο πλευρές, μια πρόοδος. Από τη μια η ΕΕ είναι διατεθειμένη να στηρίξει οικονομικά την Άγκυρα μετά από μια μακρά περίοδο, κατά την οποία η Τουρκία ήταν υποχρεωμένη να αντιμετωπίζει μόνη το προσφυγικό. Παράλληλα οι δύο πλευρές αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα από κοινού και να εμβαθύνουν το διάλογο στους τομείς της οικονομίας, της ενέργειας και της πολιτικής. Και όχι μόνο αυτό: ΕΕ και Τουρκία αποφάσισαν να ανοίξει από τα μέσα Δεκεμβρίου ένα νέο κεφάλαιο στις προενταξιακές διαπραγματεύσεις και εάν όλα πάνε καλά οι Τούρκοι πολίτες θα μπορούν από τον Οκτώβριο του 2016 να ταξιδεύουν στο χώρο του Σένγκεν χωρίς βίζα. Οι όροι είναι σαφείς: η κατάργηση της βίζας συνδέεται άρρηκτα με τη συμφωνία επανεισδοχής των προσφύγων.

Με όχημα το προσφυγικό

Για να κερδίσει η ΕΕ την τουρκική κοινή γνώμη στο θέμα των προσφύγων προσφέρει μια θελκτική προοπτική που συνίσταται στην κατάργηση της βίζας για ταξίδια στην Ευρώπη και στην αναθέρμανση των προενταξιακών διαπραγματεύσεων. Κάθε Τούρκος που έχει συγγενείς σε ευρωπαϊκή χώρα ή έχει ταξιδέψει για άλλο λόγο εκεί, μπορεί να αντιληφθεί τη σημασία της εξέλιξης. Ωστόσο, πρόκειται για μια προοπτική που δεν βασίζεται σε απτές εγγυήσεις. Δηλαδή πρώτα θα πρέπει η Ευρώπη να βεβαιωθεί ότι το σχέδιο λειτουργεί και οι Σύροι πρόσφυγες παραμένουν όντως στην Τουρκία. Ο γάλλος πρόεδρος Ολάντ παρατήρησε μάλιστα ότι οι τρομοκράτες χρησιμοποιούν το μεταναστευτικό ρεύμα για να έρθουν στην Ευρώπη. Είναι ο λόγος που κάνει το θέμα τόσο ζωτικής σημασίας για του Ευρωπαίους και δεν παίρνει αναβολή.

Η θετική πλευρά του κοινού σχεδίου δράσης ΕΕ –Τουρκίας έγκειται στο ότι η Άγκυρα θα ασχοληθεί επιτέλους πιο συστηματικά με την προσφυγική κρίση. Από τα 2,2 εκ. πρόσφυγες που βρίσκονται στην Τουρκία, μόνο το 14% ζει σε προσφυγικά καταλύματα. Οι υπόλοιποι ζουν διάσπαρτοι στη χώρα και, αν και έχουν ταυτοποιηθεί, δεν διαφαίνονται προοπτικές ενσωμάτωσής τους στην τουρκική κοινωνία. Με το κοινό σχέδιο δράσης η Τουρκία αναλαμβάνει την υποχρέωση να δρομολογήσει δράσεις, ώστε ένα τμήμα των προσφύγων να ενταχθεί στην τουρκική κοινωνία.

Πού είναι οι ευρωπαϊκές αξίες;

Όταν η Τουρκία πριν από 16 χρόνια έλαβε το καθεστώς χώρας υπό ένταξη στην ΕΕ, είχε γίνει σαφές ότι οι διαπραγματεύσεις θα ξεκινήσουν μεν, αλλά η διαδικασία θα είναι ανοιχτή σε ότι αφορά τα αποτέλεσματά της. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει εγγύηση για ένταξη της χώρας στην ΕΕ ακόμη κι αν ολοκληρωθούν με επιτυχία οι διαπραγματεύσεις σε όλα τα κεφάλαια. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από την «ιστορικής» σημασίας σύνοδο κορυφής η καγκελάριος Μέρκελ τόνισε ακριβώς αυτό το σημείο, αλλά όχι με τόση έμφαση όπως παλαιότερα. Στη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είπε συγκεκαλυμμένα ότι η ΕΕ και η Τουρκία έχουν διαφορετικές προσλαμβάνουσες παραστάσεις ως προς την ελευθερία του τύπου.

Η υποτονική αναφορά στο έλλειμμα δημοκρατίας στην Τουρκία, δεν ενισχύει την αξιοπιστία της ΕΕ και δείχνει ότι η ενωμένη Ευρώπη δεν σκοπεύει στα σοβαρά την ένταξη της χώρας στους θεσμούς της. Διότι εάν υπήρχε πραγματική πρόθεση, γιατί δεν επιμένει η ΕΕ με έμφαση στις αξίες, πάνω στις οποίες βασίζεται; Άρα, οι εκδηλώσεις χαράς για την «ιστορικότητα» του συμβουλίου κορυφής δεν είναι παρά μια αυταπάτη, εάν ο πραγματικός στόχος της είναι η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Εάν όμως ό στόχος ήταν ο περιορισμός της προσφυγικής ροής προς την Ευρώπη και το "φτηνό" ευρωπαϊκό όνειρο του πρωθυπουργού Νταβούτογλου προς τους Τούρκους ψηφοφόρους, τότε η συνάντηση ήταν μια τεράστια επιτυχία.

Σεντά Σέρνταρ