Kαλλιεργώντας οπωροκηπευτικά στο διάστημα

Μια ομάδα ερευνητών στη μικρή πόλη Τρόντχαϊμ της Νορβηγίας εργάζεται νυχθημερόν πάνω σε ένα πρότζεκτ που δεν μοιάζει με όλα τα άλλα. Τα πειράματά των Νορβηγών επιστημόνων έχουν ως στόχο την ανακάλυψη τρόπων καλλιέργειας οπωροκηπευτικών ακόμη και παραγωγής οξυγόνου… στο διάστημα. Ειδικότερα στον Άρη, δεδομένου ότι η NASA έχει ήδη κάνει γνωστή την πρόθεσή της να στείλει στο μέλλον επανδρωμένες αποστολές στον μακρινό πλανήτη του ηλιακού συστήματος. «Απώτερος στόχος μας είναι η παραγωγή τροφής για τον άνθρωπο όταν θα φτάσει στον Άρη», αναφέρει η Αν Ίρεν Κίτανγκ Γιοστ, επικεφαλής του Κέντρου Διεπιστημονικών Ερευνών για το Διάστημα (CIRiS) στο Πολυτεχνείο του Τρόντχαϊμ.

Η ομάδα CIRiS προσπαθεί ήδη εδώ και δέκα χρόνια να τελειοποιήσει μεθόδους καλλιέργειας φυτών στο διάστημα, στέλνοντας σπόρους στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ΙSS και ελέγχοντας μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών τη λειτουργία ενός πειραματικού θερμοκηπίου διαστημικής τεχνολογίας. «Το εν λόγω σύστημα που θα συνοδεύει αστροναύτες στις διαστημικές τους αποστολές στον Άρη θα πρέπει να είναι αξιόπιστο. Χρησιμοποιώντας τις δυνατότητας που μας προσφέρει μέχρι στιγμής ο ISS, μπορούμε να κατανοήσουμε πη λειτουργία των φυτών σε συνθήκες διαστήματος», εξηγεί η επικεφαλής των ερευνών.

Καλλιέργειες σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας

H καλλιέργεια φυτών σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας διαφέρει από την καλλιέργεια οπωροκηπευτικών στη γη. Για παράδειγμα το πότισμα των φυτών που στο φυσικό περιβάλλον της γης είναι θέμα ρουτίνας, στο διάστημα αποτελεί μεγάλη πρόκληση. «Το διαστημικό θερμοκήπιο έχει περιορισμένη έκταση και άρα περιορισμένες δυνατότητες λόγω έλλειψης βαρύτητας», αναφέρει ο Μπριτ Έλι Ντάνιελσεν, μέλος της ερευνητικής ομάδας, εξηγώντας: «Το νερό δεν συμπεριφέρεται όπως στη γη. Επιπλέει ελεύθερα χωρίς μέχρι στιγμής να έχουμε κάποια τεχνολογία που να μπορεί να το θέσει σε έλεγχο. Επίσης λόγω της έλλειψης βαρύτητας τα φυτά δεν έχουν τον ίδιο προσανατολισμό με τη γη κι έτσι δεν γνωρίζουν προς ποια κατεύθυνση πρέπει να αναπτύξουν τις ρίζες και το φύλλωμά τους.» Η ομάδα του Τρόντχαϊμ εκπαιδεύει τους αστροναύτες στην καλλιέργεια μικρών φυτών ύψους το πολύ 40 εκατοστών σε συνθήκες διαστημικού θερμοκηπίου. Οι αστροναύτες, στο τέλος κάθε επιτυχημένου πειράματος, στέλνουν τα φυτά πίσω στη γη για περαιτέρω ανάλυση.

Επόμενος σταθμός: Άρης

Απώτερος στόχος είναι να καταστεί δυνατή η καλλιέργεια οπωροκηπευτικών σε διαστημόπλοια που θα προσεγγίσουν τον Άρη και γιατί όχι η ανάπτυξη καλλιεργειών και στην επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη. Για την ώρα η ομάδα του CIRiS επερξάζεται μοντέλα προσομοίωσης σε ένα ειδικό θερμοκήπιο στο Τρόντχαϊμ. Οι ερευνητές ρίχνουν ιδιαίτερο βάρος στην ανάπτυξη υδροπονικών συστημάτων διαρκούς ανακύκλωσης νερού σε περίκλειστο χώρο, χωρίς τη χρήση χώματος. «Ήδη έχουμε καταφέρει να καλλιεργήσουμε έτσι με επιτυχία φράουλες» αναφέρει η Ιρένε Καρολιούσεν. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί, τα πειράματα με τις φράουλες βρίσκονται ακόμη σε εμβρυακό στάδιο και χρειάζονται ακόμη πολλά βήματα μέχρι να τελειοποιηθούν.

Κι αν η ιδέα της καλλιέργειας φυτών στο διάστημα προκαλεί εν πρώτοις ενθουσιασμό, δεν είναι λίγοι εκείνοι που εγείρουν ενστάσεις, λέγοντας ότι πρόκειται για εξαιρετικά κοστοβόρες διαδικασίες, που στο τέλος καταλήγουν να είναι ασύμφορες. Σε κάθε περίπτωση μέχρι το 2030, ημερομηνία κατά την οποία η NASA σχεδιάζει να στείλει την πρώτη επανδρωμένη αποστολή στον Άρη, αναμένονται εξελίξεις.

Λαρς Μπεέβανγκερ, Νορβηγία / Δήμητρα Κυρανούδη