O «Λεβιάθαν» διχάζει τη Ρωσία

Η αντικομφορμιστική ταινία «Λεβιάθαν» έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις στη Ρωσία. Από τη μία πλευρά οι επικριτές της που κατηγορούν τον σκηνοθέτη Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ ότι βάλλει κατά της χώρας του προκειμένου να αποσπάσει σε διεθνή φεστιβάλ βραβεία από τους «εχθρούς της Ρωσίας». Από την άλλη πλευρά οι υποστηρικτές του που εξαίρουν το θάρρος του 50χρονου καθώς τολμά να καταπιαστεί με φλέγοντα θέματα της ρωσικής καθημερινότητας, όπως την κατάχρηση εξουσίας και τη συμμαχία μεταξύ κράτους και εκκλησίας.

Ο «Λεβιάθαν» έχει αποσπάσει ήδη αρκετές διακρίσεις, μεταξύ άλλων, στο Φεστιβάλ των Καννών. Μετά το βραβείο καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας στα αμερικανικά Golden Globes, είναι πλέον υποψήφια και για Όσκαρ. Ο Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ διηγείται την τραγική ιστορία μιας οικογένειας που ζει στη βόρεια Ρωσία και η οποία χάνει τα πάντα όταν συγκρούεται με τον διεφθαρμένο δήμαρχο της πόλης. Η ταινία αναδεικνύει την αδικία που αισθάνονται πολλοί Ρώσοι στην καθημερινότητά τους.

Κριτική ασκούν κυβέρνηση και εκκλησία

Ο ρώσος υπουργός Πολιτισμού Βλαντιμίρ Μεντίνσκι διαφωνεί με την προσέγγιση του σκηνοθέτη. Μπορεί ο Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ να έχει ταλέντο, ωστόσο από την ταινία λείπουν οι «θετικοί ήρωες», όπως είπε. Ο Βιτάλι Μιλόνοφ μάλιστα, μέλος της Νομοθετικής Συνέλευσης της Αγίας Πετρούπολης, κάνει λόγο για ένα «εχθρικό προς τη Ρωσία κακότεχνο έργο».

Η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία από την πλευρά της κάνει λόγο για μια «ιδιαίτερα απαισιόδοξη» ταινία. Όπως εκτιμά ο Βσέβολοντ Τσάπλιν, αρμόδιος για τις σχέσεις εκκλησίας-κοινωνίας, ο «Λεβιάθαν» τρέφει απλώς ορισμένα στερεότυπα περί υπερβολικής κατανάλωσης βότκας, ενός τρομακτικού κράτους και μιας απαίσιας εκκλησίας. «Δεν με εκπλήσσει ότι η ταινία αρέσει τόσο πολύ στη Δύση».

Ο ίδιος ο Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ φάνηκε να απορεί με το γεγονός ότι η ταινία του αντιμετωπίζεται σαν ντοκιμαντέρ. Όπως έχει εξηγήσει, ο «Λεβιάθαν» δεν αφορά ειδικώς τη Ρωσία, αλλά «τον ανθρωπάκο και τα εμπόδια που του βάζει το σύστημα». Πρόκειται για μια παγκόσμια ιστορία, σύμφωνα με τον ίδιο.

Η διαμάχη Ρωσίας-Δύσης

Ο γνωστός ρώσος σκηνοθέτης και επικεφαλής της αρμόδιας για τον πολιτισμό επιτροπής της Δούμας, Στάνισλαβ Γκοβορούτσιν, αποδίδει την επιτυχία της ταινίας στη «χρονική συγκυρία». «Για να αποσπάσεις μια διάκριση όμως δεν αρκεί να παρουσιάσεις μια κακή εικόνα της πατρίδας και τους ρώσους ως μεθύστακες και εγκληματίες». Ο Άντον Ντολίν, ένας από τους γνωστότερους κριτικούς κινηματογράφου στη Ρωσία, εκτιμά ότι η επιτυχία του «Λεβιάθαν» οφείλεται κυρίως στον εντεινόμενο ανταγωνισμό μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. «Πολλοί πιστεύουν ότι πρέπει να τα βάζεις με τη Ρωσία για να έχεις επιτυχία. Αυτό όμως δεν ισχύει».

Διαφορετικά βλέπει τα πράγματα ο επίσης γνωστός κριτικός κινηματογράφου Αντρέι Πλάχοφ. «Ο Λεβιάθαν είναι μια άκρως επίκαιρη ταινία για τη σημερινή ρωσική πραγματικότητα, χωρίς εξωραϊσμούς, σκληρή και ανοιχτή». Για ένα «αριστούργημα» κάνει την ίδια ώρα λόγο ο συγγραφέας Αντρέι Αστβαζατούροφ.

Markian Ostaptschuk / Κώστας Συμεωνίδης