Δεύτερο μέρος: Ζ - Π

«Ζου και Τσεν» Στην υπόθεση αυτή το Ευρωπαϊκό δικαστήριο απεφάνθη ότι η χορήγηση άδειας παραμονής δεν εξαρτάται από τις ιδιαίτερες συνθήκες υπό τις οποίες αποκτήθηκε η υπηκοότητα ενός κράτους-μέλους. Αντικείμενο της προσφυγής ήταν η προσπάθεια της Αν Λαβέτ Τσεν από την Κίνα να εξασφαλίσει άδεια παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο για την κόρη της, την οποία έφερε στον κόσμο στο Μπέλφαστ της Βόρειας Ιρλανδίας ώστε να λάβει ιρλανδική υπηκοότητα, χωρίς όμως να μπορει στη συνέχεια να αποκτήσει και τη βρετανική ή την κινεζική υπηκοότητα.

«΄Ιδιοι πόροι» Κονδύλια για τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. από δασμούς, από τον ΦΠΑ και ένα ποσοστό επί του ΑΕΠ των κρατών-­μελών. Μέχρι το 1970 η χρηματοδότηση γινόταν από εθνικές εισφορές. Ο μηχανισμός «ιδίων πόρων» επιτρέπει στην Κοινότητα να προγραμματίζει μακροχρόνια, χωρίς να εξαρτάται από τις ευμετάβλητες ισορροπίες δυνάμεων στο Συμβούλιο Υπουργών.

Κανονισμός Νομοθετική πράξη με άμεση νομική ισχύ. Παράδειγμα: ο Κανονισμός 2371/2002 για μία κοινοτική πολιτική αλιείας. Εκδίδεται από το Συμβούλιο, κατά κανόνα σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο.

Κανονισμός του Δουβλίνου Από το 1990 ρυθμίζει τη διαδικασία για παροχή ασύλου στην ΕΕ. Βασική αρχή είναι ότι η αίτηση υποβάλλεται και διεκπεραιώνεται στην πρώτη χώρα εισόδου του ενδιαφερόμενου στην Ευρώπη. Στόχος: να αποφευχθεί η κατάχρηση του συστήματος με ταυτόχρονη υποβολή αιτήσεων σε περισσότερες χώρες. Λόγω της επιβάρυνσης χωρών όπως η Ελλάδα και η Ιταλία από τις αυξημένες προσφυγικές ροές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει την αναθεώρηση του Κανονισμού.

ΚΑΠ Κοινή Αγροτική Πολιτική (ή και «Κοινή Γεωργική Πολιτική»). Από το 1958 επιδοτεί τους παραγωγούς για να εξασφαλίσει την αυτάρκεια της Ευρώπης σε τρόφιμα και την προστασία του αγροτικού εισοδήματος. Τα τελευταία χρόνια εστιάζει και στην περιβαλλοντική συμβατότητα της παραγωγής. Οι αγροτικές ενισχύσεις βαίνουν μειούμενες, αλλά εξακολουθούν να υπερβαίνουν το 40% του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Κασίς ντε Ντιζόν («Cassis de Dijon») Απόφαση-ορόσημο, με την οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατοχύρωσε την «αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης». Η σχετική προσφυγή είχε γίνει μετά την άρνηση της Γερμανίας να επιτρέψει την εισαγωγή του γαλλικού λικέρ Cassis de Dijon που περιέχει 15-20 % οινόπνευμα, με την αιτιολογία ότι η γερμανική νομοθεσία δεν αναγνωρίζει ως «λικέρ» ένα ποτό με λιγότερο από 25% αλκοόλ.

ΚΕΠΠΑ Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας. Οι βασικές αρχές της καθορίζονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και οι σχετικές αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία («δεύτερος πυλώνας»). Η Κομισιόν δεν υποβάλλει προτάσεις για θέματα ΚΕΠΠΑ.

Κοινοτικό κεκτημένο (Acquis communautaire) Το σύνολο των νόμων, αρχών και πρακτικών που διέπουν τη λειτουργία της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Η αποδοχή του είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη μίας χώρας στην Ε.Ε.

ΚΟΡΕΠΕΡ (Coreper) Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων από όλα τα κράτη- μέλη. Συνεδριάζει στις Βρυξέλλες, προετοιμάζοντας τις αποφάσεις του Συμβουλίου Υπουργών.

«Κόστα» (Costa/ENEL) Ιστορική απόφαση, στην οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τόνισε με έμφαση ότι το κοινοτικό δίκαιο υπερέχει του εθνικού δικαίου. Αφορμή για την απόφαση ήταν η προσφυγή ιταλού επιχειρηματία, ο οποίος υποστήριζε ότι ο νόμος του 1962 για την κρατικοποίηση της παραγωγής ηλεκτρισμού στην Ιταλία μέσω της εταιρείας ENEL ήταν αντίθετος με τη Συνθήκη ΕΟΚ.

Κρατική ενίσχυση Στήριξη μίας επιχείρησης με δημόσιους πόρους, που νοθεύει τον ανταγωνισμό. Κατά κανόνα απαγορεύεται, εκτός αν δικαιολογείται για μία μεταβατική περίοδο, για ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης ή για λόγους γενικότερης οικονομικής ανάπτυξης. Ενίσχυση δεν θεωρείται μόνο η απευθείας χρηματοδότηση, αλλά και κάθε άλλη διευκόλυνση, π.χ. φοροαπαλλαγές, εγγυήσεις κ.α.

Κριτήρια Κοπεγχάγης Κριτήρια για την ένταξη νέων χωρών στην ΕΕ, που συμφωνήθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης το 1993. Πρόκειται για το πολιτικό κριτήριο (δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα) το οικονομικό κριτήριο (οικονομία της αγοράς) και το κριτήριο του «κοινοτικού κεκτημένου» (αποδοχή της κοινοτικής νομοθεσίας)

Λευκή Βίβλος Επίσημη πρόταση της Επιτροπής για μία μελλοντική πολιτική της Ε.Ε. Παράδειγμα: η Λευκή Βίβλος για την εσωτερική αγορά, που είχε προταθεί το 1985 και περιείχε 282 νομοθετικά μέτρα για την ολοκλήρωσή της μέχρι το 1992. Τελευταίο παράδειγμα: η Λευκή Βίβλος με πέντε σενάρια για το μέλλον της Ευρώπης.

«Μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος» Εθνικά μέτρα που εμποδίζουν το ελεύθερο εμπόριο στην Ε.Ε. Μπορεί να μην αποκαλούνται «δασμοί», αλλά στην πράξη έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα, γι αυτό απαγορεύονται από το κοινοτικό δίκαιο. Παράδειγμα: περιορισμοί στη συσκευασία των προϊόντων ή επιβολή τελών για λόγους στατιστικής.

«Μπόσμαν» Στην υπόθεση αυτή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι τα «έξοδα μετεγγραφής» που απαιτούσαν οι ποδοσφαιρικές ομάδες για τη μετακίνηση παικτών σε άλλη ομάδα αντίκεινται στο κοινοτικό δίκαιο. Αφορμή ήταν η προσφυγή του Βέλγου Μπόσμαν, ο οποίος ήθελε να πάρει μετεγγραφή από την ποδοσφαιρική ομάδα RC Liège.

Μπρέξιτ (Brexit) Η επικείμενη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ μετά από σχετικό δημοψήφισμα (τον Ιούνιο του 2016) και με βάση το άρθρο 50 της ΣυνθΕΕ. Η έξοδος από την ΕΕ προβλέπεται για πρώτη φορά στη Συνθήκη της Λισσαβώνας και προϋποθέτει την ενεργοποίηση του άρθρου 50, καθώς και σχετική διαπραγμάτευση δύο ετών, η οποία μπορεί να παραταθεί μετά από αίτημα της ενδιαφερόμενης χώρας και με ομόφωνη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

 «Ντάνο» Με αυτή την απόφαση το Ευρωπαϊκό δικαστήριο θέτει για πρώτη φορά περιορισμούς για τη χορήγηση κοινωνικών επιδομάτων σε υπηκόους άλλων κρατών-μελών της ΕΕ. Αφορμή ήταν το αίτημα της Ρουμάνας Ελιζαμπέτα Ντάνο να λάβει επίδομα πρόνοιας στη Γερμανία, χωρίς να έχει εργαστεί στη χώρα αυτή. Το Δικαστήριο έκρινε ότι ένα κράτος-μέλος μπορεί να αρνηθεί την καταβολή επιδόματος σε άτομο που αποδεδειγμένα έχει εισέλθει στη χώρα με «αποκλειστικό σκοπό» να διεκδικήσει κοινωνικά επιδόματα και όχι να αναζητήσει εργασία.

Οδηγία Δεσμευτική νομοθετική πράξη. Εκδίδεται από το Συμβούλιο (σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο, εφόσον πρόκειται για «διαδικασία συναπόφασης»). Σε αντίθεση με τον κανονισμό η οδηγία ορίζει απλώς έναν γενικό στόχο δράσης. Τα κράτη- μέλη είναι ελεύθερα να αποφασίσουν με ποιον τρόπο θα τον επιτύχουν.

Οδηγία Μπόλκεσταϊν Οδηγίας για την απελευθέρωση της διασυνοριακής παροχής υπηρεσιών, που είχε προτείνει το 2004 ο τότε ολλανδός Επίτροπος Φριτς Μπόλκεσταϊν. Προέβλεπε αμοιβή με βάση τη συλλογική συλλογική σύμβαση στη «χώρα προέλευσης», όπου διαμένει ο πάροχος της υπηρεσίας. Παράδειγμα: ένας πολωνός υδραυλικός θα εργαζόταν στη Γερμανία με «πολωνικές τιμές». Το σχέδιο προκάλεσε αντιδράσεις και τελικά η οδηγία εγκρίθηκε το 2006 χωρίς να κατοχυρώνει την «αρχή της χώρας προέλευσης».

Οδηγία REACH Νομοθεσία- πλαίσιο για την καταγραφή, αξιολόγηση και αδειοδότηση των χημικών ουσιών με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας. Ισχύει από τον Ιούνιο του 2007. Για πρώτη φορά η νέα νομοθεσία αναθέτει στη χημική βιομηχανία το βάρος της απόδειξης για την ασφάλεια των προϊόντων της.

Ομοφωνία Λήψη αποφάσεων με συμφωνία όλων των χωρών- μελών. Είναι ο κανόνας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αν και προβλέπονται εξαιρέσεις. Στο Συμβούλιο Υπουργών ισχύει κυρίως για θέματα εξωτερικής, φορολογικής, βιομηχανικής και κοινωνικής πολιτικής.

΄Οπτιν ΄Αουτ (Opting out) Δυνατότητα αυτοεξαίρεσης από μεμονωμένες πολιτικές. Παράδειγμα: η Δανία έχει εξαιρεθεί από την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής ΄Ενωσης, γιατί δεν θέλει το ευρώ. Πάντως το opting out θεωρείται ανεπιθύμητο, γιατί οδηγεί σε μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων χωρίς συνοχή.

Περιβαλλοντική ευθύνη Καθιερώνεται με την οδηγία 2004/35/ΕΚ, η οποία θεσπίζει τη βασική αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Με απλά λόγια: όποιος ρυπαίνει το περιβάλλον, αναλαμβάνει και το κόστος για την καταπολέμηση της ρύπανσης που ο ίδιος έχει προκαλέσει.

Πλειοψηφία, απλή Προϋποθέτει συμφωνία των 14 από τις 27 χώρες- μέλη για τη λήψη απόφασης στο Συμβούλιο Υπουργών. Κάθε χώρα έχει μόνο μία ψήφο. Στην πράξη οι αποφάσεις με απλή πλειοψηφία αποτελούν πλέον εξαίρεση.

Πλειοψηφία, ειδική Προϋποθέτει τη συμφωνία τουλάχιστον 15 χωρών για τη λήψη απόφασης στο Συμβούλιο Υπουργών, αλλά και τη στάθμιση των ψήφων ανάλογα με τον πληθυσμό κάθε χώρας. Για παράδειγμα η Γαλλία έχει υπερδιπλάσιες (29) ψήφους από την Ελλάδα (12), η οποία με τη σειρά της έχει τριπλάσιες ψήφους από τη Σλοβενία (4). Εφαρμόζεται στο 85% των νομοθετικών πράξεων. Ελαφρές τροποποιήσεις στη διαδικασία για τη στάθμιση των ψήφων προβλέπονται από τον 1.4.2017.

Πράσινη Βίβλος Θέσεις της Επιτροπής για μία μελλοντική πολιτική της Ε.Ε. Παράδειγμα: η Πράσινη Βίβλος για τον εκσυγχρονισμό του εργατικού δικαίου, που είχε προταθεί το 2006. Σε αντίθεση με τη «Λευκή Βίβλο», δεν πρόκειται για επίσημη πρόταση, αλλά για μία πρώτη προσπάθεια να ξεκινήσει ο δημόσιος διάλογος.

«Προδικαστική παραπομπή» Εξαιρετικής σημασίας διαδικασία για τη νομική προστασία του ευρωπαίου πολίτη: εάν ο εθνικός δικαστής κρίνει ότι μία υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιόν του άπτεται του κοινοτικού δικαίου, τότε παραπέμπει την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Συνήθως πρόκειται για υποθέσεις στις οποίες ένας ιδιώτης διεκδικεί στα εθνικά δικαστήρια τα δικαιώματά του ως πολίτης της Ε.Ε.

Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αξίωμα, που θέσπισε η Συνθήκη της Λισσαβώνας για τον καλύτερο συντονισμό των εθνικών πολιτικών επιλογών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο πρόεδρος της ΕΕ εκλέγεται με ενισχυμένη πλειοψηφια από τα κράτη-μέλη για δυόμισι χρόνια με δικαίωμα ανανέωσης της θητείας του. Δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα και προεδρεύων στο Συμβούλιο Υπουργών.

Πρωτοδικείο Πρωτοβάθμιο δικαστήριο της Ε.Ε. με έδρα το Λουξεμβούργο. Ιδρύθηκε το 1989 για να «αποσυμφορήσει» το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Εκδικάζει κυρίως προσφυγές φυσικών ή νομικών προσώπων. Οι αρμοδιότητές του ενισχύθηκαν με τη Συνθήκη της Νίκαιας.

«Πυλώνες» Σχηματική αναπαράσταση λειτουργίας της Ε.Ε. Πρώτος πυλώνας είναι τα ευρωπαϊκά όργανα και οι δράσεις τους, δεύτερος πυλώνας η εξωτερική πολιτική, τρίτος πυλώνας η αστυνομική και δικαστική συνεργασία. Ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας λειτουργούν με διακρατική συνεργασία και όχι με την παραδοσιακή «κοινοτική» μέθοδο της Ε.Ε. Παράδειγμα: η Επιτροπή δεν μπορεί να προτείνει οδηγίες για την εξωτερική πολιτική.

(Το πλήρες «Λεξικό του Ευρωπαϊκού Δικαίου» του Γιάννη Παπαδημητρίου είχε κυκλοφορήσει το 2008 σε έκδοση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου)