Οι νεοελληνικές σπουδές στα γερμανικά ΑΕΙ

Από την παρουσίαση ενός βιβλίου του 18ου αιώνα του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας, του Φαναριώτη Νικόλαου Μαυροκορδάτου, που διαπραγματεύεται την ηθική άσκηση της πολιτικής εξουσίας μέχρι και τις προσπάθειες λογοτεχνικής αφήγησης των γεγονότων του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973 – τα θέματα των 15 ανακοινώσεων στο 13ο συμπόσιο της Γερμανικής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών αυτό το Σαββατοκύριακο (17.-18.5.) ποικίλουν.

Περίπου 80 πανεπιστημιακοί, ερευνητές, μεταπτυχιακοί και φοιτητές από τη Γερμανία αλλά και από την Αυστρία έχουν έρθει στο Βερολίνο, και συγκεκριμένα στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο (Freie Universität). Τα συμπόσιο αυτό, όπως και τα προηγούμενα άλλωστε, συνδέονται με τη διεξαγωγή της γενικής συνέλευση της εταιρίας και δίνουν μια καλή ευκαιρία να εξετάσει κανείς την κατάσταση των νεοελληνικών σπουδών στα γερμανικά πανεπιστήμια.

Η Μπολόνια έχει συμβάλει στη συρρίκνωση

Η δημιουργία αυτόνομων εδρών ή μάλλον θέσης καθηγητή νεοελληνικών σπουδών στα γερμανικά πανεπιστήμια, δηλαδή η απεξάρτηση τους από τη βυζαντινολογία, ξεκίνησε πριν από περίπου δύο δεκαετίες. Πριν την καθιέρωση της διαδικασίας της Μπολόνια μπορούσε κανείς να τελειώσει τις σπουδές του με το δίπλωμα των νεοελληνικών σπουδών σε εφτά γερμανικά πανεπιστήμια. Με την εφαρμογή της Μπολόνια ο κάθε κλάδος έπρεπε να εξασφαλίσει ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό διδακτικής ύλης απ΄ ότι στο παρελθόν, για να έχει το δικαίωμα να απονέμει πτυχία. Οι χαμένοι αυτών των αλλαγών ήταν οι μικροί κλάδοι των πανεπιστημίων, όπως τα νεοελληνικά. Για να επιβιώσουν έπρεπε να συνεργαστούν με άλλους κλάδους, πχ. τη βυζαντινολογία, τα αρχαία ελληνικά, τα λατινικά. Σήμερα ο αριθμός των πανεπιστημίων στα οποία μπορεί να αποκτήσει κανείς σχετικό δίπλωμα Bachelor και Master και να γράψει τη διατριβή του μειώθηκε στα τρία: του Αμβούργου, του Βερολίνου και του Μονάχου.

Τους περισσότερους εγγεγραμμένους φοιτητές έχει το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου με περίπου 40 για Bachelor και 35 για Master. Κατά κύριο λόγο, θα πει ο αρμόδιος καθηγητής Μίλτος Πεχλιβάνος, πρόκειται για άτομα που έχουν έρθει από την Ελλάδα, ακολουθεί η ομάδα εκείνων που κατάγονται από χώρες τις ανατολικής Ευρώπης και βέβαια Γερμανοί. Σε αυτούς θα πρέπει να συνυπολογίζονται όμως και οι φοιτητές που σπουδάζουν σε άλλους κλάδους αλλά παρακολουθούν συμπληρωματικά μαθήματα στις έδρες των νεοελληνικών. Σαφώς μικρότεροι είναι οι αριθμοί στα άλλα δύο πανεπιστήμια. Η συνεργασία μεταξύ των τριών εδρών θεωρείται άριστη. Αυτό αφορά τα μεταπτυχιακά προγράμματα, κοινά μαθήματα εξ’ αποστάσεως καθώς και το θερινό σχολείο στην Πάρο για μεταπτυχιακούς φοιτητές.

Οι ευκαιρίες

Παρά τα όποια δημοσιεύματα για φυγή νέων από την Ελλάδα, γεγονός είναι ότι όσον αφορά τα νεοελληνικά, η κρίση λειτουργεί ανασταλτικά. Πάρα πολλές οικογένειες δεν έχουν πλέον την οικονομική ευχέρεια να στείλουν τα παιδιά τους στα πανεπιστήμια του εξωτερικού, παρατηρεί η Μαριλίζα Μητσού, καθηγήτρια των νεοελληνικών στο Μόναχο, η οποία όμως αυτό το διάστημα είναι διευθύντρια σπουδών στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι.

Είναι αυτονόητο ότι τα γερμανικά πανεπιστήμια εκπαιδεύουν για τις εγχώριες ανάγκες της χώρας. Στη Γερμανία όμως η ζήτηση για άτομα με δίπλωμα νεοελληνικών σπουδών είναι πολύ περιορισμένη. Ελάχιστες είναι οι θέσεις στα πανεπιστήμια, ενώ κλειστές παραμένουν οι πόρτες του σχολικού συστήματος, και αυτό επειδή τα νεοελληνικά δεν είναι αναγνωρισμένα ως γλώσσα διδασκαλίας. Γι΄ αυτό το λόγο οι πλειοψηφία των απόφοιτων αναζητά εργασία σε τομείς όπως είναι ο τουρισμός.

Νέα ώθηση λόγω κρίσης;

Πιθανώς όμως η οικονομική κρίση στην Ελλάδα να δώσει νέα ώθηση στις σπουδές των νεοελληνικών στη Γερμανία. Κατά τη γνώμη του καθηγητή νεοελληνικών στο Αμβούργο, Ούλριχ Μένιχ, είναι πλέον δύσκολο για το ελληνικό κράτος να χρηματοδοτεί την αποστολή εκπαιδευτικών στο εξωτερικό και να διατηρεί αμιγώς ελληνικά σχολεία. Αν όμως υπάρχει η πολιτική βούληση να συνεχιστεί η διδασκαλία των νεοελληνικών στους μαθητές ελληνικής καταγωγής τότε θα πρέπει η ελληνική κυβέρνηση να επιδιώξει την εισαγωγή τους ως δεύτερης ή τρίτης γλώσσας επιλογής στα γερμανικά γυμνάσια και λύκεια. Σε αυτή την περίπτωση θα προέκυπτε ζήτηση δασκάλων της νεοελληνικής γλώσσας και συνεπώς θα αυξάνονταν ο αριθμός φοιτητών στον κλάδο των νεοελληνικών στα γερμανικά πανεπιστήμια.

Πέραν τούτου, απαραίτητη για την ύπαρξη του κλάδου θεωρείται η διεπιστημονική συνεργασία. Παλαιότερα οι νεοελληνικές σπουδές στη Γερμανία δεν είχαν να αντιμετωπίσουν προβλήματα ύπαρξης. Για αυτό είχαν την “πολυτέλεια” να διατηρούν έναν καθαρά φιλολογικό χαρακτήρα. Σήμερα το τοπίο είναι διαφορετικό, θα πει ο καθηγητής Γιάννης Ζελεπός, ο οποίος αναπληρώνει την κ. Μητσού στο Μόναχο. Το σίγουρο είναι ότι στο μέλλον δεν πρόκειται να επιζήσουν ως “εθνική επιστήμη”, αλλά ότι θα πρέπει να ανοιχτούν ακόμη περισσότερο στην ιστορία όσο και στις κοινωνικές επιστήμες.


Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. Σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης