Τρίτο μέρος: Σ - Ω

Συμβιβασμός των Ιωαννίνων Συμβιβαστική φόρμουλα για τη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε. των 15 με «ειδική πλειοψηφία». Την είχε προτείνει η ελληνική προεδρία σε Συμβούλιο Υπουργών στα Ιωάννινα το 1994, διευκολύνοντας τη διαπραγμάτευση για την τέταρτη διεύρυνση της ΕΕ με την ένταξη της Αυστρίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας.

Συμβούλιο (Υπουργών) Κύριο νομοθετικό όργανο της Ε.Ε. Συνεδριάζει τακτικά στις Βρυξέλλες ή στο Λουξεμβούργο με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των κρατών- μελών σε επίπεδο υπουργών. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία ή με ειδική πλειοψηφία.

Σύμφωνη Γνώμη Νομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από πρόταση της Επιτροπής και αφού λάβει τη σύμφωνη γνώμη του Κοινοβουλίου. Ουσιαστικά το Κοινοβούλιο έχει δικαίωμα βέτο: μπορεί να δεχθεί ή να απορρίψει στο σύνολό της τη νομοθετική πράξη, αλλά δεν μπορεί να προτείνει αλλαγές ή προσθήκες. Εφαρμόζεται π.χ. κατά την προσχώρηση νέων κρατών-μελών στην ΕΕ.

Συναπόφαση Νομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει πλέον σε ισότιμη βάση με το Κοινοβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής. Θεσπίστηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας η συναπόφαση μετονομάζεται σε «συνήθη νομοθετική διαδικασία» και γίνεται πλέον ο κανόνας για τη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε.

Συνεργασία Νομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από πρόταση της Επιτροπής και απλή γνωμοδότηση του Κοινοβουλίου. Καταργήθηκε με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας και έκτοτε οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται με «συναπόφαση».

Συνθήκη της Λισσαβώνας Υπεγράφη στη Λισσαβώνα το 2007 και τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2009, θεσπίζοντας σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρώπη των 27. Κατοχυρώνει τη νομική προσωπικότητα της ΕΕ, ενισχύει τις αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου, θεσπίζει το αξίωμα του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και δίνει δεσμευτική ισχύ στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Συνθήκη της Νίκαιας Υπεγράφη στη Νίκαια της Γαλλίας το 2001 και τέθηκε σε ισχύ το 2003. Ρυθμίζει εκκρεμότητες που δεν είχαν διευθετηθεί με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ («υπόλοιπα του Άμστερνταμ»). Οι πιο σημαντικές: επεκτείνεται η δυνατότητα ενισχυμένης συνεργασίας και αλλάζει η στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο, για να διασφαλιστεί ισοτιμία μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας και Ηνωμένου Βασιλείου. Παράλληλα θεσπίζεται ένα δημογραφικό «δίχτυ ασφαλείας», ώστε μία απόφαση να εκπροσωπεί τουλάχιστον το 62% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ. Ελαφρές τροποποιήσεις στη στάθμιση ψήφων με βάση τη Νίκαια, και ιδιαίτερα ο τερματισμός μίας μεταβατικής περιόδου στην οποία ενισχύεται το ειδικό βάρος της Πολωνίας, προβλέπεται από 1.4.2017. 

Συνθήκη του ΄Αμστερνταμ Υπεγράφη στο ΄Αμστερνταμ της Ολλανδίας το 1997 και συνεχίζει τις μεταρρυθμίσεις της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Μεταξύ άλλων θεσπίζει το αξίωμα του ΄Υπατου Εκπροσώπου για την Εξωτερική Πολιτική, ενώ προβλέπει νέες ρυθμίσεις για τη μετανάστευση, την παροχή ασύλου και την κοινωνική συνοχή.

Συνθήκη του Μάαστριχτ Υπεγράφη στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας το 1992. Αποτελεί σταθμό στην ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Θεσπίζει το «ευρώ», δίνει νέες αρμοδιότητες στην Ε.Ε., κατοχυρώνει την «αρχή της επικουρικότητας», καθιερώνει τον θεσμό του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή.

Σύσταση Μη δεσμευτική πράξη των κοινοτικών οργάνων. Προτείνει μέτρα χωρίς να τα επιβάλλει και θεωρείται αποτελεσματικός τρόπος κοινοτικής παρέμβασης. Παράδειγμα: Τα κράτη- μέλη έχουν κάθε συμφέρον να εφαρμόσουν μία σύσταση για την πρόληψη του καρκίνου, έστω και αν δεν είναι δεσμευτική.

Ταμείο Συνοχής Χρηματοδοτεί έργα υποδομής στα λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη-μέλη από το 1994. Δεν ανήκει στα Διαρθρωτικά Ταμεία. Στην περίοδο 2014-2020 ενισχύει15 κράτη-μέλη (εκ των οποίων τα 11 στην ανατολική Ευρώπη) με συνολικό ποσό 66,4 δισεκατομμυρίων ευρώ.

«Υπουργός Εξωτερικών Ε.Ε.» Αξίωμα που θεσπίζει η Συνθήκη της Λισσαβώνας με επίσημο τίτλο «΄Υπατος Εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια». Εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για πέντε χρόνια και κατέχει θέση αντιπροέδρου στην Κομισιόν.

«Φράνκοβιτς» (Francovich) Απόφαση-ορόσημο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στην οποία τονίζεται, για πρώτη φορά, ότι κάθε πολίτης μπορεί να αξιώσει αποζημίωση από την κυβέρνησή του για την αδυναμία ή απροθυμία της να εφαρμόσει κοινοτική οδηγία. Αφορμή για την απόφαση ήταν η προσφυγή εργαζόμενου, ο οποίος, μετά από πτώχευση του εργοδότη του, είχε χάσει το δικαίωμα αποζημίωσής του, λόγω αδυναμίας της ιταλικής κυβέρνησης να υιοθετήσει εγκαίρως κοινοτική οδηγία.

Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων Διακηρύχθηκε το 2000 στη Σύνοδο Κορυφής της Νίκαιας. Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας αποκτά δεσμευτική ισχύ σε όλα τα κράτη- μέλη εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Πολωνία. Κατοχυρώνει 54 θεμελιώδη δικαιώματα, από την ελευθερία της έκφρασης έως την προστασία από αδικαιολόγητη απόλυση. Περιλαμβάνει καινοτόμες διατάξεις, όπως η απαγόρευση της κλωνοποίησης για σκοπούς αναπαραγωγής.

(Το πλήρες «Λεξικό του Ευρωπαϊκού Δικαίου» του Γιάννη Παπαδημητρίου είχε κυκλοφορήσει το 2008 σε έκδοση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου)