با کدام طالبان در دوحه مذاکره می شود؟

کاخ سفید روز سه شنبه (4 سرطان/25 جون) با انتشار یک بیانیه اعلام کرد که بارک اوباما، رییس جمهور ایالات متحده و حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان از مذاکرات صلح با طالبان از طریق نمایندگی آن ها در دوحه، پایتخت قطر حمایت می کنند.

واشنگتن به دنبال یک طرف مذاکره می باشد که کاملا مشخص باشد و مشروعیتش را همه جوانب تایید کرده باشند. نمایندگان طالبان در دوحه با کمال میل می خواهند نشان دهند که می توانند این آرزوی واشنگتن را برآورده سازند.

وحید مژده، تحلیلگر سیاسی در افغانستان و کارمند وزارت خارجه رژیم طالبان در مصاحبه با دویچه وله اطمینان می دهد: «طالبان یک گروه یکپارچه اند. آن ها فقط از یک گروه تشکیل شده اند که تحت فرماندهی شورای مرکزی طالبان قرار دارند».

اما دیگر کارشناسان نسبت به صحت اظهارات مژده شک و تردید زیاد دارند. آن ها به این عقیده هستند که طالبان یک گروه همگون نیستند و فرآیند صلح شاید به این دلیل شکست بخورد.

«طالبان» کی هستند؟

کارشناسان طالبان در اروپا و افغانستان به این عقیده اند که در حال حاضر یک گروه رهبری کننده از میان طالبان، با سروصدا و تبلیغات زیاد موقف اش را محکم می کند، اما این گروه نماینده همه طالبان نیست.

کنراد شتر، کارشناس آلمانی امور افغانستان می گوید: «می توانیم به این اطمینان داشته باشیم که فرستادگان طالبان در دوحه از همه به «شورای کویته» نزدیک تر هستند. این شورا همیشه ادعای رهبری طالبان را دارد».

شورای طالبان افغانستان که به خاطر محل استقرارش در پاکستان «شورای کویته» نیز نامیده می شود، ظاهرا این حق را از آن خود می داند که به حیث تنها طرف با ایالات متحده امریکا مذاکره نماید. اما آن ها تنها گروه طالبان نیستند و یک سلسله از شاخه ها و دیگر سازمان ها نیز فعال می باشند.

شتر، محقق صلح و منازعه در دانشگاه بن آلمان، این گروه ها را به شمارش می گیرد: «افزون بر شورای کویته، شاخه ای از طالبان در شهر پشاور، در نزدیکی مرز افغانستان فعال است. علاوه بر این، می توان از حزب اسلامی و از شبکه حقانی نام برد که به طالبان نزدیک اند. همچنین شمار بسیار گروه های کوچک محلی در سرتاسر افغانستان وجود دارند که هرکدام خواسته های خاص خود را دارند».

عبدالغفور لیوال، کارشناس طالبان و مدیر مرکز مطالعات منطقه یی در کابل، به این فهرست، طالبان پاکستانی، ازبکی و همچنین جهادی های بین المللی به خصوص از چچن و کشورهای عربی را اضافه می کند: «همه این گروه ها با هم متحد می شوند و بعد (دوباره از هم جدا می شوند). درک چگونگی این پیوندهای (گذرا) غیرممکن است».

یوخن هیپلر، از دانشگاه دویسبورگ - اسن آلمان می گوید: «پس بنابراین، اگر که این بافت پیچیده توسط اداره طالبان در دوحه نمایندگی شود، یک معجزه است».

هیپلر به این عقیده نیست که همه طالبان، نمایندگی دوحه را قبول دارند. او می گوید: «گروه های زیادی هستند که علایق و منافع منطقه یی دارند». به گفته هیپلر یک ساختار روشن فرماندهی وجود ندارد.

به عقیده جاوید کوهستانی، رییس «جنبش آزادی و دموکراسی افغانستان»، طالبان سعی کردند با گشایش دفتر در دوحه که در اواسط ماه جون به طور زنده از تلویزیون عربی الجزیره پخش شد، وحدت سیاسی، قوت و مشروعیت بین المللی شان را به نمایش بگذارند.

آقای کوهستانی می گوید که طالبان در دوحه «نمی خواهند که دنیا به آن ها به حیث یک گروه تروریستی نگاه کند. آن ها می خواهند که در سطح بین المللی به عنوان قدرت سیاسی جدی گرفته شوند و سعی می کنند یک وجهه جدید به نمایش بگذارند». او در ادامه می گوید که هدف نهایی طالبان به دست گرفتن قدرت در کابل و تاسیس مجدد «یک امارت اسلامی افغانستان» می باشد.

یوخن هیپلر اضافه می کند که در حال حاضر طالبان اصلا فکر تقسیم قدرت با دیگر گروه ها و یا حکومت کرزی را نمی کنند: «طالبان فکر می کنند که دیگر نیازی به آن ندارند. چون به این عقیده هستند که جنگ را از نظر سیاسی برده اند».

کنراد شتر می گوید: «آن هایی که در دوحه امکان مطرح کردن خواسته های شان را ندارند، به طور آشکار و یا پشت درهای بسته موقف خود را واضح خواهند ساخت. این جا مساله مقام های سیاسی، منابع و به خصوص به رسمیت شناخته شدن مطرح می باشد».

در حال حاضر برای ایالات متحده یک مساله اهمیت ویژه دارد، این که از سوی افغانستان هیچ گونه تهدید تروریستی متوجه این کشور نباشد. به این خاطر امریکا به دنبال یک راه حل صلح آمیز منازعه افغانستان، بیشتر سعی بر جلب نظر طالبان افغانستان دارد که توسط شورای کویته نمایندگی می شوند.

کنراد شتر می گوید: «امریکایی ها طی دو سال گذشته پیوسته نشان داده اند که از کرزی فاصله می گیرند و از سوی دیگر، از نشان دادن طالبان به عنوان «بچه های بد» خودداری می کنند».

یوخن هیپلر نیز به این عقیده است که رییس جمهور کرزی مشروعیت خود را از دست داده است و به این ترتیب جنگ در افغانستان را از نظر سیاسی باخته است.

او در این باره گفت: «ناتو نتوانست در جنگ 300 هزار فرد مسلح عمدتا بی سواد با کلاشینکوف پیروز شود. اکنون برای ایالات متحده مهم حفظ آبرویش می باشد. طالبان می توانند انتظار بکشند و ببینند که آیا ایالات متحده، بخشی از قدرت حکومت را به آن ها واگذار می کند و بعد سعی بر کنار زدن کرزی بکنند. یا که می توانند صبر کنند و با گذشت زمان به هدف شان برسند».

به عقیده هیپلر در هر دو صورت طالبان فکر می کنند که می توانند حرف شان را به کرسی بنشانند. او می گوید امریکا و ناتو می خواهند با گشایش دفتر طالبان در دوحه راهی برای ادامه بحث های سیاسی در افغانستان پس از خروج نیروهای ناتو از این کشور باز کنند. به گفته این کارشناس آلمانی، مذاکرات نه جنگ و نه به صلح منجر خواهند شد.