«بردگان قرن ۲۱» در کوره‌های خشت‌پزی کابل

دل آغا همه روزه پیش از طلوع تا بعد از غروب آفتاب در کوره خشت‌پزی در حومه شهر کابل کار شاقه می‌کند، اما با آنهم همه روزه بیشتر در قرض غرق می‌شود. او می‌داند که هرگز از زیر بار قرض صاحب کارخانه خلاصی نمی‌یابد.

دل آغا زمانی که نیاز عاجل خانوادگی داشت چند هزار دالر از صاحب کارخانه قرض گرفته بود و حالا می‌داند که این قرضداری به فرزندان‌اش به میراث می‌ماند.

او یکی از صدها فردی است که کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از آن‌‌ها با عنوان «بردگان قرن ۲۱» یاد می‌کند. آن‌‌ها به عنوان کارگران قراردادی رنج و مشقت کوره‌های خشت‌پزی‌ای را می‌کشند که سالانه میلیون‌ها دالر برای صاحبان خود درآمد دارند. کمک قانونی برای آن‌ها فراهم نیست و یک مقام افغان می‌گوید حکومت ترس دارد راجع به آن زبان باز کند.

رفیع الله بیدار، سخنگوی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان گفت که خانواده‌های مثل فامیل دل آغا از حقوق شان به تعلیم و تربیه، خدمات صحی و شرایط مناسب کاری محروم اند. او می‌گوید: «همه آن‌‌هایی که در کوره‌های خشت‌پزی کار می‌کنند، بردگان قرن ۲۱ هستند. آن‌ها مانند زندانی اند. این وضعیت وحشتناک نقض کامل حقوق بشری آن‌هاست.»

در ۱۵ سال گذشته حکومت افغانستان دریافت کننده میلیاردها دالر کمک از امریکا و دیگر کشورهای جهان بوده است تا با شورشیان مبارزه کرده و کشور را بعد از چند دهه جنگ بازسازی کند. رهبران این کشور اوایل این ماه در بروکسل وعده ۱۵ میلیارد دالر دیگر تا سال ۲۰۲۰ را به دست آوردند.

حکومت افغانستان از پیدا کردن کار برای مردمی مانند دل آغا عاجز به نظر می‌رسد. دل آغا ۲۳ ساله مجبور است که همه مشقت‌ها را به خاطر ادا کردن قرضداری ‌و تامین هزینه زندگی زن و سه فرزندش تحمل کند.

افغانستان یکی از فقیرترین کشورهای جهان است که فاصله میان اقلیت ثروتمند و اکثریت فقرای آن خیلی زیاد است؛ تعدادی میلیاردر اند و بسیاری دیگر مجبورند مانند دل آغا در کوره‌های خشت‌پزی ولسوالی ده سبز کابل کار کنند.

در این کوره خشت‌پزی اکثر کارمندان از قریه‌های فقیر ولایت شرقی ننگرهار اند. صاحب کوره خشت‌پزی که او نیز از ننگرهار است، به قریه‌ها رفته و به این مردم پول قرض می‌دهد و به هر کسی که نیاز داشته باشد وعده کمک پولی می‌دهد. صاحب کارخانه به آن‌ها گفته است که برای بازپرداخت قرضداری شان در ماه‌های گرم سال، میان اپریل تا اکتوبر، در کوره‌های خشت پزی او کار کنند. مزد آن‌ها نظر به قدرت تولیدی شان فرق می‌کند و از ۱۰۰ تا ۱۵۰۰ افغانی در روز است.

پیش از این که آن‌ها برای زمستان به خانه‌‌های خود برگردند، مدیر کوره خشت پزی پول بیشتر به آن‌ها می‌دهد تا خرج زمستان را پوره کنند. وقتی که آن‌ها در بهار به کار برمی‌گردند، از حشمت علی، مدیر کوره خشت‌پزی نسبت به سال گذشته بیشتر قرضدار اند. این دایره به همین شکل ادامه می‌یابد.

برای حشمت علی اصلاَ مهم نیست که این خانواده‌ها نسل اندر نسل قرضدار می‌مانند. او می‌گوید: «همین گونه است دیگه. اگر برای یک فامیل اتفاقی بیفتد یا پدر خانواده بمیرد، بچه‌هایش باید کار کنند تا قرضداری را بپردازند.»

واقعیت قضیه خیلی پیچیده است. یک مقام حکومتی به شرط فاش نشدن نامش گفت زمینی که تعداد زیادی از ۴۴۲ کارخانه خشت‌پزی کابل فعالیت می‌‌کنند، از اولیگارش‌ها و جنگ‌سالاران پیشین است که فراتر از قانون عمل می‌کنند.

این مقام افزود: «همه خشت‌پزی‌های کابل متعلق به زورمندان و جنگ‌سالاران است. آن‌ها ابتدا به مردم بسیار فقیر قرض می‌دهند، سپس آن‌ها را مثل یک برده استفاده می‌کنند.»

از ۳۵۰ کوره خشت‌پزی ده سبز، هر کدام آن ماهانه به صورت متوسط ۷۰۰ هزار خشت تولید می‌کند که در یک فصل کاری شش ماهه ۴،۲ میلیون خشت می‌شود. به این ترتیب، ماهانه به صورت مجموعی ۲۴۵ میلیون خشت تنها در یک ولسوالی کابل و آن‌هم توسط کارگرانی ساخته می‌شود که برخی شان زیر ۷ سال عمر دارند.

حشمت علی گفت که بعداَ این خشت‌ها به شرکت‌های ساختمانی در سراسر کشور به فروش می‌رسند. هر هزار خشت خام ۵۰۰ افغانی و هر هزار خشت پخته ۳۲۰۰ افغانی به فروش می‌رسند. این نشان‌دهنده مفاد بزرگی برای صاحبان کوره‌های خشت‌پزی است.

رفیع الله بیدار گفت: «تا زمانی که یک راه حل بنیادی برای مشکلات مالی این مردم پیدا نشود، براساس قانون برای آن‌ها شغل ایجاد نشود و راه‌هایی برای وابستگی آن‌ها از این قرض‌دهندگان یافت نشود، ما نخواهیم توانست این مشکلات را حل کنیم.»

حکومت افغانستان حتی آمار دقیقی ندارد که چه تعداد مردم در کابل و ولایات تحت این شرایط کار می‌کنند. افرادی مانند حشمت علی با مصونیت به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

دل آغا می‌گوید او و برادرش چهار سال قبل ۶۵۰ هزار کلدار پاکستانی (۶۱۰۰ دالر) قرض گرفته بودند تا مادر کلان و پای شکسته خواهر خود را تداوی کنند. از آن زمان به بعد آن‌ها فقط توانسته اند ۱۵۰۰ دالر آن را بپردازند.

دل آغا می‌گوید: «فرزند کوچکم آینده‌ای ندارد. او وقتی کلان شد باید اینجا در کوره خشت‌پزی کار کند تا قرضداری را ادا کنیم. اگر قرضدار نمی‌بودم او را به مکتب می‌فرستادم تا تحصیل می‌کرد، آینده‌اش خوب می‌شد و به خود و خانواده کمک می‌کرد. اما حالا، آینده او خشت‌زنی است، آینده او خراب است.»

یک خانم ۶۵ ساله که در کوره خشت‌پزی در ده سبز کار می‌کند، می‌گوید به شوهر ۷۰ ساله و فرزند ۲۸ ساله‌اش کمک می‌کند تا بتوانند ۷۰ هزار افغانی قرضداری شان را ادا کنند.

af/ si (AP)