1. رفتن به محتوا
  2. رفتن به مطالب اصلی
  3. رفتن به دیگر صفحات دویچه وله

میخائیل خودورکوفسکی کیست؟

دویچه وله / عاصف حسینی۱۳۹۲ آذر ۳۰, شنبه

میخائیل خودورکوفسکی که زمانی ثروتمندترین مرد روسیه بود، سرانجام پس از ده سال زندان توسط ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه عفو شد. او بیدرنگ پس از رهایی به آلمان سفر کرد. اما خودروکوفسکی کیست؟

https://p.dw.com/p/1AeRY
عکس: Alexander Nemenov/AFP/Getty Images

دو عکس نشان دهنده فراز و نشیب زندگی میخائیل خودورکوفسکی، سرمایه دار و منتقد سرسخت کرملین است. در یک عکس، مدیری با دریشی تیره رنگ، موهای خاکستری و عینکی که او را جدی نشان می دهد؛ در عکس دیگر، همان مرد با لباس سیاه زندان.

این دو عکس با فاصله ده سال از یکدیگر گرفته شده اند. عکس اول در ماه جون سال 2003 در دفتر شرکت نفت "یوکوس" در مسکو گرفته شد. در آن زمان خودورکوفسکی چهل ساله و ثروتمندترین مرد روسیه بود. ثروت او حدود 8 میلیارد دالر برآورد می شد. عکس دوم در ماه آگست سال 2013 در تبعیدگاه او گرفته شد.

ده سال پیش، در 25 اکتوبر 2003، خودورکوفسکی دستگیر شد. پس از یک سلسله محاکمه ها، این غول نفتی به اتهام تقلب مالیاتی و سرقت نفت از شرکت خودش، به یازده سال زندان محکوم شد. بعد از محاکمه او، سهام شرکت نفت "یوکوس" به شدت کاهش یافت و بخش زیاد سرمایه خودورکوفسکی از بین رفت.

Russland Prozess Mikhail Khodorkovsky
عکس: Reuters

خبر بخشش خودورکوفسکی روز جمعه (20 دسمبر 2013) منتشر شد و انترفکس، خبرگزاری روسیه به نقل از یک مقام امنیتی خبر داد که او تبعیدگاهش را در منطقه "کاریلیا" در شمال غرب روسیه ترک کرده است.

ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه در دستورش نوشته است: "با توجه به اصول انسانی، من دستور می دهم که میخائیل بوریسویچ خودورکوفسکی ... بخشیده شود و از هرگونه مجازات بیشتر به شکل حبس، رها گردد. این دستور از هنگام امضای آن، قابل اجرا است".

یک اولیگارش از دوران یلتسین

متیاس شیپ، مدیر دفتر مجله آلمانی "شپیگل" در مسکو می گوید که خودورکوفسکی به عنوان "آرام ترین و بی صداترین" اولیگارش های (نخبه های ثروتمند سیاسی) روسیه شناخته می شود که وزنه ای در اقتصاد و سیاست این کشور بود.

شیپ که خودورکوفسکی را از میانه دهه 1990 میلادی می شناسد، می افزاید: "حالا که برگشته است، من از او هیچ انگیزه سیاسی ندیده ام".

Michail Chodorkowski 18.06.2003 in Moskau
عکس: Maxim Marmur/AFP/Getty Images

خودورکوفسکی و دیگر اولیگارش ها در دهه نود کمک کردند تا بوریس یلتسین، رییس جمهور سابق روسیه در سال 1996 برای بار دوم در انتخابات پیروز شود؛ زمانی که یلتسین تقریبا در روسیه محبوبیت چندانی نداشت. شیپ می گوید: "در عوض، حکومت بهترین بخش صنعت روسیه را در قبال پول اندکی به او داد".

طی چند سال، خودورکوفسکی "یوکوس" بزرگترین شرکت نفت روسیه را تاسیس کرد. حتا آوازه هایی وجود دارد که او می خواست در کارزار سیاسی ولادیمیر پوتین را به چالش بکشد. خودورکوفسکی انگیزه سیاسی خود را پنهان نگه می داشت، اما از لیبرال های اپوزیسیون حمایت مالی کرد. این در حالی است که پوتین در یک جلسه عمومی در سال 2003 علنا خودورکوفسکی را به فساد متهم کرد. یک سلسله حملات لفظی رد و بدل گردید و چند ماه بعدش مدیر "یوکوس" دستگیر گردید.

دستکش بافی و قطع کاغذ پشت میله های زندان

خودورکوفسکی ابتدا در بازداشتگاهی در مسکو نگهداری می شد؛ اما سپس به سایبریا تبعید شد، جای که او دستکش می دوخت. او از زندانی در شهر کوچک "زگیژا" واقع در 1200 کیلومتری شمال مسکو آزاد شد. او در این زندان کاغذ قطع می کرد.

خودورکوفسکی که امسال 50 ساله شد، یک پنجم از عمرش را پشت میله های زندان سپری نمود. نوشتن یکی از کارهای خودورکوفسکی است. او در مورد سیاست بومی قلم می زند و حتا گاهی درباره آینده انسان می نویسد.

درخواستی برای عفو در کار نبود

پاول خودورکوفسکی
پاول خودورکوفسکیعکس: DW/N.Jolver

مقام های روسیه گفته اند که خودورکوفسکی قبلاً درخواست عفو کرده بود. اما شیپ که از سال 2011 با خودورکوفکسی در تماس بوده، می گوید که "برای من روشن است که زندان او را تغییر داده است". شیپ می گوید که "اراده یا موضع سرسختانه" او تغییر نکرده است. او این نخبه اولیگارش سابق را مردی با چشم انداز قوی توصیف می کند که تمایلی برای تسلیم شدن ندارد: "همین که او در ده سال گذشته هیچ معامله ای با کرملین نکرد، بسیار چیزها را درباره او بازگو می کند".

"برخورد افراد مهم"

خودورکوفسکی خود را یک زندانی سیاسی می دانسته است. کشورهای غربی و سازمان های حقوق بشری مانند "عفو بین الملل" نیز حبس او را سیاسی می پندارند. محاکمه دوم او با انتقاد بین المللی همراه بود. "محکمه حقوق بشر اروپا" در اشتراسبورگ شواهد کافی نیافت تا او را در جمله زندانیان سیاسی بگنجاند، اما گفت که محکمه او غیرمنصفانه بود و مجازات او نامتناسب است.

ماجرای خودورکوفسکی تا هنوز روسیه را به دو دسته تقسیم کرده است؛ برخی او را خائن می دانند، در حالی که برای برخی دیگر او یک قربانی است. برخی از روس ها امیدوارند که او به سیاست وارد شود.

پاول، پسر خودورکوفسکی می گوید که پدرش علاقه ندارد تا نقش رهبر اپوزیسیون را بازی کند. اما او می افزاید: "پدرم به عنوان یک رهبر معنوی دیده می شود".