روز جهانی حقوق بشر و عدالتی که تامین نشد

ده ها تن از خانواده های قربانیان کشتارهای جمعی سال های 1357 و 1358 که توسط حکومت وقت اعدام شدند و یا هم زندگی به گور گردیدند در سالونی گردهم آمده اند تا در روز جهانی حقوق بشر یادی از رفتگان شان کنند و از دولت خواهان عدالت شوند. لیست 5000 قربانی این سال ها و هزاران عکس آن ها نیز در معرض دید عموم قرار داده شده اند.

آرزوهای برباد رفته

راضیه که ساکن کابل است و پدرش را در دوران حکومت حفیظ الله امین از دست داده است، از روزهای سخت و طاقت فرسای فقر، سرگردانی و مهاجرت حکایت ها دارد. او می گوید پس از آن که پدرش مفقود شد، خانواده اش در چنگال فقر افتاد و هیچ یک از اعضای خانواده اش نتوانست تحصیل کند. راضیه وقتی از روزهای بی سرنوشتی، ترس و مهاجرت می گویدُ نمی تواند جلو اشک هایش را بگیرد: «چه بگویم از مشکلات، تازه از مکتب فارغ شده بودم. فامیلی که پدر نداشته باشد چگونه زندگی می تواند داشته باشد».

بزرگترین آرزوی راضیه این بود که با تشویق پدر به تحصیلش ادامه دهد ولی او می گوید همه آرزوهایش برباد رفت و خانواده اش مجبور شد، خانه و شهر را ترک کند و به پاکستان مهاجر شوند. راضیه می گوید دشوارترین لحظه هایش زمانی بوده که خواهر کوچکش وقتی کلان شد، از او پدرش را می خواست: «سخت ترین روزها زمانی بود که خواهرم همیشه از ما پدر می خواست و می گفت پدرم کجاست. دیگران پدر دارند من چرا پدر ندارم؟».

پس از سی سال انتظار، راضیه نام پدرش را در بین 5000 قربانی ای یافت که در سال 1358 زنده به گور شده است. این لیست سال گذشته توسط سفارت هالند منتشر شد.

ناامیدی از تطبیق عدالت

نهادهای مدافع حقوق بشر در افغانستان می گویند با جود تلاش های پیگیر در سیزده سال گذشته، حکومت به خواست عدالت خواهانه قربانیان توجهی نکرده است. خانواده های قربانیان جنگ تاکید می کنند که برای دسترسی به عدالت، برنامه صلح، مصالحه و عدالت باید تطبیق شود.

مدافعان حقوق بشر در افغانستان نیز امیدی به تطبیق عدالت در افغانستان ندارند. آن ها به این باورند که شماری از متهمان نقض حقوق بشر در رده های بالایی حکومت وحدت ملی نیز حضور دارند و تطبیق عدالت در چنین شرایطی ناممکن است.

عزیز رفیعی رئیس مجتمع جامعه مدنی افغانستان می گوید: «بحث عدالت انتقالی یک داعیه فنا ناپذیر است بخاطر این که قربانیانش و میراثش وجود دارد. هیچ کسی نمی تواند عدالت انتقالی را از اجندای مردم دور کند. حکومت وحدت ملی هم نمی تواند بر عدالت انتقال خط بطلان بکشد».

نگرانی از تداوم جنایات جنگی

خانواده های قربانیان نه تنها نگران عدالت اند بلکه از دوام کشتارها، قتل ها و نقض حقوق بشر ابراز نگرانی می کنند. آن ها می گویند جنایات جنگی، جنایت علیه بشریت، نسل کشی و شکنجه باید شامل قانون جزا شود تا نقض حقوق بشر نسل به نسل تکرار نگردد.

پرستو یاری یکی از اعضای خانواده های قربانیان گفت گزارش ترسیم منازعه باید از سوی دولت نشر شود: «گزارش ترسیم منازعه و برنامه عمل دولت برای صلح و مصالحه و عدالت باید هرچه زودتر عملی شود. جنایات جنگی باید جرم تلفی گردد و در قوانین گنجانیده شود».

نقض حقوق بشر به صورت گسترده آن پس از به قدرت رسیدن احزاب خلق و پرچم آغاز شد و در دوره های مجاهدین و طالبان ادامه یافت. غیرنظامیان هنوز هم قربانی جنگ ها و منازعات مسلحانه بین طرف های درگیر در افغانستان هستند.