سفر دیپلوماتیک دشوار اشتاینمایر به ایران و عربستان سعودی

از لحاظ نمادین انتخاب زمان سفر کمتر می توانست از این بهتر باشد. فرانک والتر اشتاینمایر بعد از کنفرانس بین المللی در روم برای جنگیدن علیه به اصطلاح "دولت اسلامی" یا داعش به تهران سفر می کند و آن هم در زمانی که مذاکرات شکننده سوریه در ژنیو آغاز شده است.

شتاینمایر در مقاله ای که برای هفته نامه "ویلت" روز یکشنبه نوشته است در پاسخ به منتقدان سفرش به دو بدنام ترین کشور پامال کننده حقوق بشر و رقبای منطقه یی، گفته است که سیاست خارجی ایجاب یک اندازه تحمل و واقع گرایی را می کند. با این هم، در روم او به همتایان اش گفته است که در این دیدارش مسائل ناخوشایندی را مطرح می نماید.

او در روم گفت که «ما منافع ملی را درک می کنیم، اما یک مسئولیت ملی وجود دارد که فراتر از این می رود، (و آن) مسئولیت برای منطقه خاور میانه است.»

امید نوری پور، سخنگوی سیاست خارجی حزب سبزهای آلمان به دویچه گفت برای آن که اشتاینمایر به حیث یک مصلح صادق بین دو جانب عمل کند، ایجاب فاصله گیری مساوی از هر دو جانب را می کند. به گفته نوری پور این فاصله گیری مساوی «شامل توقف ارسال همه سلاح ها و تاکید بر نگرانی ها در مورد حقوق بشر در هر دو کشور می باشد.»

عربستان سعودی یک خریدار مشتاق تجهیزات نظامی آلمانی است، در حالی که پیش از تحریم های طولانی بین المللی که اکنون رفع گردیده است، آلمان بزرگترین شریک تجاری ایران بود.

دیپلوماسی مشکل، خصومت جا افتاده

در ابتدا تنها عربستان سعودی در برنامه سفر ماه فبروری اشتاینمایر قرار داشت. بعد از توافق اتومی بین المللی با ایران، انکشافی که در اوایل امسال به وجود آمد، اشتاینمایر را برآن داشت که در دستور کار سفرش یک ایستگاه در تهران را بیفزاید.

روابط پرجنجال طولانی بین ریاض و تهران در سوم جنوری هنگامی بدتر گردید که حدود 100 نفر به شمول نمرالنمر روحانی شیعه در عربستان سعودی اعدام گردیدند. این امر با جنگ در یمن توام گردید که سربازان عربستان سعودی در آن مستقیماً دخیل اند و فکر می شود که ایران در حمایت از حوثی ها، در جنگ داخلی جاری در سوریه و آشوب در لیبیا دست دارد و این امر یک جنگ نیابتی تثبیت شده را در چندین جبهه بین دو ابر قدرت اسلامی منطقه به وجود آورده است. با توجه به چنین پس منظری است که این سوال به وجود می آید که این دیپلومات ارشد آلمانی آرزوی انجام دادن چه چیزی را دارد؟

شتیفن لیبیخ، کارشناس سیاست خارجی حزب چپ ها در پارلمان فدرال آلمان به دویچه وله گفت که «من فکر می کنم مهم ترین مساله، موفقیت در کاهش تنش موجود بین ریاض و تهران خواهد بود.» او افزود که این به دلیل آن است که «در آغاز سال بعد از اعدام ها به ویژه اعدام روحانی شیعه در عربستان سعودی این یک عقبگرد بزرگ بود که این دو بازیگر عمده منطقه مناسبات دیپلوماتیک شان را قطع کردند. بنابراین دلایل است که ما نیاز داریم تا آن ها در سوریه به آتش بس نایل آیند. پای شان را از این جنگ ترس انگیز در یمن بیرون کشند و ما به آن ها برای لیبیا نیز نیاز داریم.»

علاوه بر این ها در لیست آرزوهای لیبیخ از وزیر خارجه سوسیال دموکرات آلمان این هم وجود دارد که وی «در هردو کشور» به پامال شدن حقوق بشر اشارت بکند. او گفت: «در این قرن و در دنیای متمدن ما، آدم ها اعدام می شوند، اعضای بدن آن ها قطع می گردد، دیگر همه این اعمال غیر قابل قبول اند و ما باید واضحاً این را بگوییم.»

«نماد کاذب عادی بودن اوضاع»

اشتاینمایر در ریاض از "جین دریوه هیریتج" و جشنواره فرهنگی دیدار می کند که امسال آلمان در آن شریک است. هرگاه قرار باشد از مشکلات دیپلوماتیک در این لحظه یادآوری شود، این جشنواره شامل نمایشی در مورد جنگ داخلی یمن می باشد که یک ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی در سال 2015 در آنجا مداخله نظامی کرد.

نوری پور گفت: «حضور وزیر خارجه در این جشنواره یک علامت کاذب عادی بودن اوضاع است»، در حالی که لیبیخ، عضو حزب چپ ها در پارلمان آلمان تاکید می نماید که «ما یمن را فراموش نمی کنیم.»

لیبیخ گفت: «ما در کمیته مکرراً با اشتاینمایر در این مورد دچار مخالفت بودیم و ما همچنان تقاضا کردیم که نمی توانیم در این قضیه در مورد عربستان سعودی خاموش بمانیم و مسلماً با ایران که اتفاقاً از شورشیان یمنی حمایت می کند. مردم در آنجا کشته می شوند. سرانجام آن ها با سلاح هایی کشته می شوند که آلمان یک وقت به عربستان سعودی داده است. هرگاه ما در این مورد خاموش بمانیم، یک یورش دیگر پناهجویان به وجود می آید که به نفع ما نیست».

پروفیسور هینر فورتیگ، مدیر بنیاد "گیگا" برای تحقیقات خاور میانه در هامبورگ معتقد است که با وجود همه تلاش های دیپلوماتیک بین المللی در منطقه توسط بازیگران کلیدی مانند ملل متحد، ایالات متحده امریکا، جامعه عرب و غیره، سفر اشتاینمایر با یک قطعه پیروزی غیر معمول در جیبش همراه است و آن این که «آلمان از وجاهت خوبی هم در ریاض و هم در تهران برخوردار است. بنابراین حضور آلمان در هردو پایتخت قابل تحمل می باشد. علاوه بر این آلمان در گذشته کدام مناسبات استعماری و یا منفی با آن ها نداشته است که روابط را تیره گرداند.»

این که با توجه به این سرمایه سیاسی، اشتاینمایر چقدر امیدوار است تا دست آوردی داشته باشد، فورتیگ بیشتر با احتیاط ابراز نظر می کند و می گوید: «دست کم او می تواند هر دو جانب را به گفت و گوی دوباره برانگیزد. در حال حاضر در واقعیت به طور موثری گفت و گویی بین آن ها وجود ندارد».