سیاست ناهموار اردوغان در خاور میانه

سازمان امدادی امریکایی "مرسی کورپس" (Mercy Corps) دیگر اجازه ندارد در ترکیه فعالیت کند. این تصمیم حکومت ترکیه بدون دلیل اتخاذ شد. مقامات این کشور هفته گذشته مجوز فعالیت این سازمان امدادی را لغو کردند. به این ترتیب حدود ۳۶۰ هزار مهاجر سوریایی در ترکیه بخش بسیار مهم حمایت شان را از دست دادند که تا به حال از سازمان "مرسی کورپس" به دست می آوردند. برای بیجاشدگان داخلی سوریه نیز این اقدام ناگوار است.

در مورد انگیزه لغو مجوز این سازمان فقط می توان گمانه زنی کرد. گمان ها از ایالات متحده امریکا قبل از همه بر این اساس استوار است که انقره می خواهد واشنگتن را زیر فشار قرار دهد. بن کاردین سناتور امریکایی در باره تصمیم ترکیه چنین تبصره کرد: "از انسان های که رنج می کشند، نباید سوء استفاده کرد."

صفحه انترنتی "المونیتور" نوشت که این فشار در خدمت یک هدف قرار دارد: ترکیه می خواهد که مانع حمایت از کردهای سوریه شود.

مشکل با کردهای سلطه ناپذیر

همزمان انقره تا به حال بدون نتیجه تلاش کرده است که ایالات متحده امریکا را قانع کند که به عوض کردها، از مبارزان "اردوی آزاد سوریه" به عنوان متحد حمایت کند. اما امریکا از مدت ها به این سو، از این گروه فاصله گرفته است. امریکا هراس دارد که در میان جنگجویان آن، ممکن است اشخاص متمایل به جهادگرایان حضور داشته باشند. واشنگتن به هیچ وجه نمی خواهد از اپوزیسیون مذهبی افراطی حمایت کند و کمتر مایل است که به آنها اسلحه ارسال کند.

خشم حکومت ترکیه در همین جا پایان نمی یابد. انقره با درماندگی شاهد است که کردها حتی با اردوی سوریه که از اسد حمایت می کنند، توافق کرده اند. هر دو جانب مشترکاً یک راه باز را میان حلب و فرات ایجاد کردند تا تدابیر آبرسانی به شهر تضمین شود.

نزدیکی حکومت ترکیه با روسیه در ماه های پیشین نیز هیچ سودی برای جلوگیری از این امر نداشت. در مسکو در برابر کردها فقط نگرانی ناچیزی وجود دارد.

هم کردها و هم حکومت اسد یک دشمن مشترک دارند که برای مسکو نیز دشمن مهم در منازعه سوریه است: جنگجویان تروریست مانند "دولت اسلامی" یا  "فتح الشام".

تنش ها با کشورهای اتحادیه اروپا قبل از همه هالند و آلمان، که اردوغان آنها را متهم به اتخاذ "روش های نازی ها" کرده است، نیز باعث شده است که در اروپا تلاش برای جلب توجه امریکایی ها و روس ها به نفع حکومت ترکیه کاهش یابد. به خصوص که آلمان خود مبارزان کردی را برای  جنگ علیه "دولت اسلامی" آموزش داده و با اسلحه مجهز کرده است.

مشکلات با همسایه ها

این در حالی است که کردها یگانه چالش انقره نیستند، بلکه در این میان روابط ترکیه با کشورهای همسایه نیز خوب نیست. چنانچه "انستیوت خاورمیانه" گمان می برد، مثلاً این واقعیت که ترکیه با روسیه بزرگترین حامی رژیم اسد نزدیک شده است، به قیمت از میان رفتن علاقمندی ها به ترکیه در بخش هایی از جهان سنی مذهب تمام شده است.

این امر بیشتر از همه برای ترکیه ناگوار است، چون این کشور خود را به عنوان یک قدرت رهبری سنی فکر می کند. درست به همین دلیل انستیوت مشورتی امریکایی "استراتفور" (Stratfor) نوشته است که ترکیه نباید این تصور را ایجاد کند که خیلی زیاد به روسیه نزدیک می شود. زیرا روسیه به دلیل حمایت از  اسد، در بخش های وسیع جهان سنی شهرت بدی دارد.

روابط دشوار با ایران

روابط ترکیه با ایران نیز بی ثبات است. با وجود آن که ترکیه بعد از توافقنامه اتومی با جهان غرب، به تهران بار دیگر نزدیک شده است، روابط اقتصادی میان آنها توسعه یافته است و حجم تجارت تا ۳۰ درصد افزایش یافته است؛ اما حالا لحن ها میان دو کشور تغییر کرده است.

کمال اوکم، سفیر ترکیه در اسراییل در این هفته اظهار داشت که کشورش در ارتباط با بلند پروازی های ایران برای دست بابی به سلاح اتومی نگران است. او گفت: "ما از صدها سال باهم مرزهای مشترک داریم که تغییر نکرده است"، اما ترکیه به ایران به عنوان رقیب استراتژیک نیز می نگرد.

سفیر ترکیه به روزنامه اسراییلی ""یورسلیم پوست" گفت: "ما دلیل داریم تا فعال شویم و جلو بلندپروازی ایران را بگیریم." او در ارتباط با روسیه و اسراییل حین یک سخنرانی اش گفت: "خوشبختی زیاد نصیب تان باد، شما یک همسایه جدید دارید." منظور او این بود که روسیه با حضورش در سوریه حالا در برابر دروازه های اسراییل ایستاده است.

این لحن های انتقادی می تواند سیگنالی برای جهان سنی نیز باشد که ترکیه قبل از همه از طریق قطر با آن ارتباط برقرار کرده و همکاری نظامی دارد. این اتحاد برای هر دو جانب مفید است: حینی که این کشور کوچک در ترکیه یک قدرت نظامی حمایتی دارد، ترکیه به نوبه خود می تواند ادعا کند که به این وسیله در حوزه خلیج از نظر نظامی از آن نمایندگی می شود. افزون بر آن قطر یک عضو پیوسته با دیگر کشورهای حوزه خلیج نیز است.

اما در مجموع برای ترکیه وضعیت در خاور میانه کمتر طبق دلخواه پیش می رود.

Knipp/hm