لیبیا در آستانه فروپاشی قرار گرفته است

بمب گذاری ها در طرابلس، انفجارها در شهر توبروک در شرق لیبیا، درگیری های خونین بین نیروهای شبه نظامی رقیب در بنغازی، خبرهایی هستند که روزانه منتشر می شوند. کمتر روزی وجود دارد که اخبار تکان دهنده از لبیبا منتشر نشود.

روز پنجشنبه، دو موتر بمبگذاری شده در پایتخت این کشور منفجر شد. روز چهارشنبه دست کم پنج سرباز در چندین حمله در شرق لیبیا کشته شدند. حوادث اخیر نشان می دهند که مسئولان موفقیت ناچیزی در کنترول اوضاع دارند.

دو حکومت و دو پارلمان

در لیبیا دو پارلمان و دو حکومت ادعای قدرت می کنند. یکی توسط اسلام گرایان و دیگری توسط مخالفین شان رهبری می شود. هر دو برای به دست آوردن نفوذ، پول و منابع طبیعی مبارزه می کنند و شمار زیادی شبه نظامی دارند.

این گروه های مسلح مشترکاً در برابر معمرالقذافی، دیکتاتور پیشین لیبیا جنگیده بودند؛ اما از زمان سقوط او آنها برای منافع خودشان مبارزه می کنند، البته با عواقب نهایت ویرانگر. گونتر مایر، استاد جغرافیای اقتصادی و رئیس مرکز تحقیقات جهان عرب در دانشگاه ماینس آلمان می گوید: «در لیبیا نوعی جنگ داخلی حاکم است که توسط ترور، بمب گذاری و آدم ربایی پیش برده یم شود و زندگی عادی را غیرممکن ساخته است».

یکی از دلایل وضعیت امنیتی ضعیف در این واقعیت نهفته است که در لیبیا نهادهای سیاسی تضعیف گردیده اند و یا اصلاً وجود ندارند. این را می توان ثمره کار قذافی خواند. رهبر خودگماشته انقلاب می خواست هر گونه رقابت را در نطفه خفه کند.

به این ترتیب او مثلاً به اردو و نیروهای امنیتی توجه نکرده و توجه اش را تنها به گارد ریاست جمهوری متمرکز کرده بود. پس از مرگ خشونت بار قذافی طرح این بود که شبه نظامیان در نیروهای امنیتی ادغام گردند. اما این کار موفقیت آمیز نبود. بر عکس، شبه نظامیان با وجودی که از حکومت پول به دست می آورند اما برای منافع قبیله و یا شهر شان مبارزه را شروع کردند.

توبروک بر علیه طرابلس

در حال حاضر برخی از ناظران انتظار فروپاشی لیبا را می کشند، اگر چه که فعلاً هم نمی توان از وحدت در کشور سخن گفت. در سال 1963 مناطق طرابلس، برقه و فاسان که تا آن زمان خودمختاری داشتند به حکومت مرکزی محلق گردیدند. این وحدت در حال حاضر شدیداً در معرض خطر قرار دارد.

اسلامگرایان شکست انتخاباتی شان را نپذیرفته و در ماه آگست سال روان میلادی با کمک نیروهای شبه نظامی از مصراته بر طرابلس حمله کردند و این شهر را تحت کنترول درآوردند. همچنین آنها موفق گردیدند که پارلمان انتخاب شده در ماه جون را از طریق فیصله دیوان عالی کشور غیرقانونی اعلام کنند. در عوض، اسلام گرایان پارلمان خود شان را ایجاد کردند.

مایر کارشناس شرق نزدیک می گوید: «تمام این مسایل را می توان یک یک جنگ نیابتی در جهان عرب خواند». او اضافه می کند: «جانب اسلام گرایان از جانب قطر و ترکیه حمایت به دست می آورد، در حالی که حکومت به رسمیت شناخته شده از مصر و امارات متحده عربی کمک می شود».

بنابراین پارلمان رسمی نشست هایش را دیگر در طرابلس برگزار نمی کند بلکه در شهر توبروک در نزدیکی مرز مصر انتقال یافته است. اما در شرق کشور نیز تنش ها بین اسلامگرایان و مخالفان آن‌ها وجود دارد. خلیفه حفتر، جنرال بازنشسته در شهر بنغازی با به اصطلاح اردوی ملی لیبیا بر علیه شبه نظامیان اسلام گرا و برای نفوذش در سراسر کشور می جنگد.

در جستجوی ثبات

لیبیا در واقع از دیر زمانی به عنوان پناهگاه امن جهادگرایان به شمار می رود. در درنه، شهر شرقی لیبیا که در زمان قذافی نیز پایگاه اسلامگرایان بود، "شورای جوانان اسلام" به خلافت گروه تروریستی "دولت اسلامی" بعیت کرده است. "دولت اسلامی" بخش های بزرگ عراق و سوریه را تحت کنترول خود دارد. در درنه نیز نهادهای دولتی دیگر نفوذ شان را از دست داده اند.

مایر با توجه به این شرایط می گوید "کاملا مسلم" است که حکومت لیبیا شکست خورده است. مایر می گوید: «بسیاری از لیبیایی ها در آرزوی وضعیت باثبات دوران قذافی اند. با وجودی که او یک دیکتاتور بود».