نقش دویچه وله در روابط تاریخی آلمان و افغانستان

«فکر می کنم که سال ۱۳۵۷ یا ۱۳۵۸ خورشیدی بود که از رادیو دویچه وله خبری شنیدم که شماری از افغانها در آلمان در مقابل سفارت افغانستان دست به تظاهرات زده اند. شاید هم به سفارت صدمه رسیده بود.»

عاشق الله یعقوب خاطره آن سالهای را به یاد می آورد که در کشوراش بر آزادی مطبوعات مهر اختناق زده شده بود:«یگانه منابع معلومات رادیوی دولتی بود و آن هیچ وقت چنین خبری را پخش نه نمی نمود.» یعقوب می گوید این اولین بار بود که با نام دویچه وله یا رادیو صدای آلمان آشنايی پیدا کرد: «فهمیدم که این رادیو از آلمان به زبان های پشتو و دری نشرات می نماید.»

ولی بخش افغانستان دویچه ویله قبل از تحولات سیاسی و آغاز کودتا های سال های ۱۹۷۳ و ۱۹۷۸ نشرات رادیويی اش را به افغانستان آغاز نموده بود.

پس منظر تاریخي نشرات پشتو و دری دویچه وله

حسن عباسپور یکی از اولین همکاران نشرات افغانستان دویچه وله می گوید که برنامه پشتو و دری در «سپتمبر ۱۹۷۰ نخست به طور امتحانی» بعداً بطور منظم بخشی از نشرات دویچه وله گردید. عباسپور که در سال ۲۰۰۵ تقاعد کرد، گفت که نشرات پشتو و دری در پرتو همکاری های فرهنگی آلمان و افغانستان آغاز گردید: «سفیر وقت افغانستان در بن داکتر محمد یوسف که قبلا منحیث صدراعظم نیز ایفای وظیفه کرده بود، با مقامات آلمانی تماس گرفت. نتیجه این شد که پشتو و دری نیز جز از برنامه های دویچه وله شود.»

گوینتر کنابه، ژورنالیست و کارشناس جهان اسلام و کشور های آسیایی که چندین سال مدیریت بخش افغانستان را به عهده داشت می گوید که با آغاز برنامه های پشتو و دری دویچه وله سعی نمود تا برای شنوندگان دویچه وله در افغانستان «دریچهء به جهان» باز نماید. او در ادامه گفت: «در برنامه ها راجع به آلمان و همچنان روابط این کشور با افغانستان معلومات پخش می گردید. بدون شک این معلومات در تقویه روابط نقش داشت و گفته می توانم که این سهم دویچه وله قابل قدر است.»

«میدیا نه دشمن و نه دوست کس است»

داکتر موسی صمیمی که از ۲۰۰۳ الی ۲۰۱۰ مدیریت بخش افغانستان دویچه وله را به عهده داشت در مصاحبه ای با دویچه وله به روابط تاریخی آلمان و افغانستان اشاره کرده، راجع به نقش دویچه می گوید: «ویژه گی نقش رادیو دویچه ویله، صدای آلمان نخست از همه بر ضابطه ی باور بر اصالت خبر و محتوی واقعی اطلاعات، استوار می باشد. این باورمندی به نوبه خود فرآورد رویداد های تاریخی و چگونگی گزارش دهی برنامه افغانستان دویچه ویله، صدای آلمان می باشد.»

در دورهء جنگ سرد در حالیکه آزادی مطبوعات و بیان در کشورهای وابسته به بلاک شوروی و سوسیالیستي با قیودات و محدودیت های شدید روبرو بود، نشرات دویچه ویله و سایرې رسانه های جهان غرب یگانه منبع معلومات آزاد برای مردم این کشورها شناخته می شد. با کودتای ثور سال ۱۹۷۸ و به خصوص با تجاوز قشون سرخ، آزادی مطبوعاتی در افغانستان نیز در انحصار نظام حاکم قرار گرفت. در این مدت تحولات افغانستان بیشتر از پیش درعطف توجه رسانه های غرب به شمول دویچه وله قرار گرفت.

ژورنالیست گوینتر کنابه که در سال ۱۹۷۹ خود با دویچه وله همکاری اش را آغاز نمود، در جواب به این سوال که با در نظرداشت دوستی تاریخی آلمان و افغانستان، دویچه وله بعد از این تحولات سیاسی به مردم افغانستان چگونه نشرات می کرد، گفت:«روابط بین ملت ها در قدم نخست مستقیماً با میدیا ارتباط نه می گیرد. میدیا نه دوست و نه هم دشمن کس است.»

کنابه گفت که وظیفه رسانه ها پخش و اشاعه معلومات موثق، واقعی وبیطرفانه میباشد. دویچه وله با در نظر داشت همین واقعیت راجع به آلمان و اروپا و همچنان افغانستان به شنوندگان خود به زبان های دری و پشتو نشرات داشت.»

کنابه گفت که در زمان اشغال شوروی در قدم نخست در برنامه های دری و پشتو دویچه وله تلاش صورت گرفت تا در داخل افغانستان به مردم معلومات داده شود که «دراینجا در آلمان راجع به این تحولات چگونه نظر انداخته میشود و چه نوع قضاوت روی آن صورت می گیرد.» کنابه یاد آور شد که با پخش چنین معلومات انتقادی سعی شده است تا به افغانها اطمینان داده شود که «آلمان سرنوشت مردم افغانستان را جدی تلقی می نماید.»

ولی دورهء از همه بیشتر تاریک رسانه های افغانستان در زمان حاکمت طالبان بود. در این دوره نه تنها سانسور وحشتناک بر رسانه ها حاکم بود، بلکه نهادها رسانه يی در مجموع یا منع و یا هم ویران ساخته شدند.

همکاری نشرات تلویزونی بین برلین و کابل

در زمان حاکمیت طالبان پخش نشرات تلویزونی منع قرار داد شد. رادیو ملی افغانستان تحت نام «رادیوی شریعت» نشرات داشت که به موعظه های دینی و تبلیغات رژیم طالبان منحصر ساخته شده بودند.

با سرنگونی این رژیم دویچه وله نه تنها نشرات خود را به افغانستان وسعت داد بلکه در احیا و بازسازی تلویزیون ملی افغانستان در قدم اول با تهیه نمودن اخبار خارجی کمک و همکاری نمود. مدیر برنامه های آنوقت بخش افغانستان دویچه ویله کنابه گفت که در این رابطه با رادیو- تلویزیون ملی افغانستان موافقتنامه همکاری امضاء گردید. او گفت چنین همکاری دویچه وله یک تغییر مهم در روابط آلمان و افغانستان شناخته میشود:«هرشام بعد از پخش اخبار داخلی افغانستان، اخبار بین المللی با تصاویر که در برلین تهیه مې گردید، به زبان های پشتو و دری از طریق تلویزیون ملی افغانستان پخش می گردید.»

کنابه علاوه نمود یکې از همکاری های مهم دیگر دویچه وله با افغانستان آموزش و پرورش ژورنالیستان جوان افغان بوده و است:«در اکادمی دویچه وله شماری زیادی از افغانها در ساحه ژورنالیزم، منجمنت و تخنیک رسانه يی آموزش و پرورش یافتند.»

نقش دویچه وله در باز سازی افغانستان

در سال ۲۰۰۱ در بن در کنفرانس افغانستان که طی آن با میانجیگری جامعه بین المللی روی یک ادارهء انتقالی موافقه صورت گرفت، کشور آلمان بمنظور ایجاد یک «حاکمیت مبتنی بر اصل قانون» در افغانستان در زمینه های مختلف برای «بازسازی» و «نوسازی» تعهد همکاریهای دراز مدت نمود. داکتر صمیمی در این مورد می گوید: «آلمان در چارچوب کشور های متحد، در تأمین نسبی امنیت درافغانستان نه تنها سهم نظامی قابل توجه داشته، بلکه این کشور سالانه با هزینه بیشتر از دو صد ملیون یورو در بخش های بازسازی و نوسازی افغانستان نقش به سزای بازی کرده است.»

داکتر صمیمی برنامهء خاص دویچه وله تحت نام «باز سازی افغانستان» را که از سال ۲۰۰۷ به این طرف با کمک مالی وزارت خارجه آلمان در چوکات برنامه های دری و پشتو دویچه وله پخش می گردد، نمونه از این تعهد جمهوریت فدرالی آلمان می داند: «مجله بازسازی دویچه ویله صدای آلمان، پروژه های بازسازی و نوسازی افغانستان را همراهی کرده، از طریق گزارش دهی انتقادی و سازنده و آن هم با در نظر داشت افکار و نظرات مردم در منطقه می تواند در تقویت گفتگو و برنامه ریزی های تازه و کارا نقش بازی نماید.»

با اشاره به صدمین سالروز جشن روابط آلمان و افغانستان گوینتر کنابه که قبل از تقاعد در مقر برلین دویچه وله منحیث «گزارشگر دیپلومات» ایفای وظیفه می نمود و به زبان دری به وضاحت سخن می زند، نقش دویچه وله را در این دوستی مهم می داند: «برنامه دری و پشتو در آینده نیز بخش مهمی از روابط آلمان و افغانستان خواهد بود.»