بندر چابهار؛ آغاز مسیر تجارتی هند به افغانستان از طریق ایران

هند در سال ۲۰۰۲ وعده کرده بود که بیش از یک میلیون تن گندم افغانستان را کمک می‌کند اما به دلیل مخالفت پاکستان انتقال گندم‌های کمکی هند به افغانستان انجام نشده بود. از سوی دیگر افغانستان هیچ راه دیگری به بندرهای آبی برای انتقال این مقدار گندم نداشت.

حالا بندر چابهار در ایران زمینه انتقال اموال از هند به افغانستان را مهیا کرده است. این بندر خصوصاَ با توجه به تنش‌های سیاسی میان افغانستان و پاکستان از اهمیت ویژه برای اقتصاد کشور جنگ زده افغانستان برخوردار است. پیش از چابهار یگانه بندری که تاجران افغان را به آب‌های جهان وصل می‌کرد، بندر کراچی بود.

داکتر عبدالله عبدالله، رئیس اجراییه حکومت وحدت ملی روز دوشنبه در جلسه شورای وزیران گفت: «دیروز اولین محموله مواد خوراکی از کشور هند به طرف چابهار حرکت کرد. استفاده از بندر چابهار نقش مهمی در روابط تجارتی بین افغانستان و هند دارد.»

رویای وصل آسیای جنوبی به آسیای مرکزی

بندر چابهار زمینه تجارت را بین کشورهای هند، ایران و افغانستان فراهم می‌کند. اما هند از این بند رویای بلندتر دارد و آن این که با استفاده از این بندر راهش را برای تجارت با کشورهای آسیای میانه باز کند. کشورهای آسیای میانه بازار بسیار مناسبی برای فروش تکنولوژی هند است.

افغانستان امیدوار است که بتواند از طریق بندر چابهار، زمینه تجارت منطقه‌ای را مهیا سازد. آقای عبدالله گفت: «یک قدم بسیار بزرگ است که فعال شدن این مسیر، نه تنها افغانستان بلکه جنوب آسیا و آسیای میانه را برای تقویت ترانزیت کمک می‌کند.»

محمد اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان پس از آن که از بهبود روابط با پاکستان ناامید شد، سیاست نزدیکی با کشورهای آسیای میانه را آغاز کرد. غنی در سه سال گذشته توانست تجارت افغانستان با کشورهای آسیای میانه را به حدی گسترش دهد که وابستگی مطلق افغانستان به بازارهای پاکستان را کنترول کند.

کاهش وابستگی به پاکستان 

آگاهان به این باورند که رویای وصل آسیای جنوبی و مرکزی آسان نیست، زیرا پاکستان تلاش خواهد کرد تا با حمایت از گروه‌های شورشی مانند طالبان، لذت تجارت و ترانزیت را در کام افغانستان و هند تلخ کند. اموالی که قرار است از چابهار وارد افغانستان شود از ولایت نیمروز به قندهار و هرات انتقال داده می‌شود.

جاده‌ای که مسیر ترانزیت چابهار است در مناطق ناامن قرار دارد و طالبان به آسانی می‌توانند این مناطق را ناامن سازند و مانع حرکت کاروان‌های تجارتی شوند.

به باور آگاهان عرصه اقتصاد، با فعال شدن بندر چابهار، از اهمیت تجارتی پاکستان برای منطقه و به خصوص افغانستان کاسته می‌شود. پیش از این افغانستان بزرگترین و نزدیکترین بازار فروش برای اموال صادراتی پاکستان بود اما حالا دولت افغانستان بر تجارت پاکستان محدودیت وضع کرده است.

ابراهیم شمس، تحلیلگر مسایل اقتصادی به دویچه وله گفت: «افتتاح مسیر چابهار، بدون شک بر ترانزیت و درامدهای تجارتی پاکستان تاثیرات منفی دارد.» پاکستان در سه سال اخیر مانع صدور میوه تازه افغانستان به بازارهای جهانی شد که در نتیجه آن هزاران تن میوه در داخل افغانستان از بین رفت.

آقای شمس تاکید می‌کند که افغانستان نباید همیشه بر یک گزینه ترانزیتی اتکا کند: «بحث روی این مساله باید باشد که ما نباید اگر یک بدیل را ایجاد می‌کنیم، بدیل دیگر را کاملا مسدود کنیم.»

این در حالیست که روابط سیاسی افغانستان و پاکستان در وضعیت بدی قرار دارد. اخیرا رئیس جمهور غنی فرمانی را صادر کرد که براساس آن موترهای باری پاکستان نمی‌توانند اموال صادراتی آن کشور را به آسیای میانه انتقال دهد. پاکستان در شانزده سال گذشته به صورت مستقیم با آسیای میانه تجارت می‌کرد و مهم‌ترین قلم صادراتی پاکستان به این کشورها، سمنت بود.

آگاهان می‌گویند بندر چابهار نیز برای کشورهای منطقه خالی از دردسر نیست. ایران روابط تنش‌آلودی با ایالات متحده امریکا دارد. هرگونه فشار جهانی بر ایران می‌تواند بر تجارت از طریق چابهار تاثیر منفی بگذارد. با توجه به حضور پررنگ ایالات متحده امریکا در افغانستان، اگر تحریم‌های امریکا علیه ایران تشدید شود، ممکن است افغانستان شانس تجارت از طریق چابهار را نیز از دست بدهد.