تلاش برای ادغام برگشت کنندگان و بیجاشدگان در افغانستان

صدای دل انگیز موسیقی محلی که توسط جوانان بیجاشده هلمندی اجرا می‌شود در فضای باغ بابر می‌پیچد. شرکت کنندگان با کف زدن‌ها و شور و شادمانی این جوانان را تشویق می‌کنند. نوازندگان این محفل نه هنرمندان بلکه جوانان محروم و فقیری اند که از هلمند آواره شده و در خیمه‌های سرد و نمناک کابل زندگی می‌کنند. آن‌ها برای اولین بار این جوانان فرصت یافته اند تا برای دیگران و در یک محفل آهنگ بخوانند.

سال‌ها است که خوشی و خوشحالی از دل‌های این جوانان رخت بر بربسته است. آن‌ها خیمه‌نشینانی اند که تنها از جنگ و فقر و محرومیت می‌دانند و با آن خو گرفته‌اند. یار محمد یک تن از آوازخوانان از این که فرصت یافته تا در یک محفل فرهنگی و در جمع جوانان کابل آهنگ بخواند بسیار خرسند است: «این برنامه بسیار دلپذیر و دلچسپ است. تجربه ما زیاد می‌شود. جوانان ما بیشتر اشتراک می کنند و این فرهنگ و دود و دستور ما است. هر کسی که ما را بعد از این دعوت کند ما می‌آییم و موسیقی محلی اجرا می‌کنیم.»

مهاجران برگشت کننده و بیجاشدگان داخلی وقتی از کشورهای همسایه به افغانستان بر می‌گردند و یا از یک ولایت به ولایت جابجا می‌شوند، معمولا در کمپ‌های جدا افتاده، خانه‌های گلین و یا خیمه‌ها زندگی می‌کنند.

ساکنان این کمپ‌ها به دلیل فقر و عدم دسترسی به حقوق بشری شان مانند تعلیم، صحت، کار و مسکن، به خانواده‌های مجزا از جامعه و همیشه محتاج تبدیل می‌شوند. تلاش برای ادغام آن‌ها در جوامعی که جدیدا جابجا شده‌اند بسیار کم صورت می‌گیرد.

اما موسسه اپسو که یک نهاد آلمانی است، در عرصه بهبود وضعیت روانی اجتماعی در کابل و هشت ولایت دیگر فعال است. این موسسه برنامه‌هایی دارد که از طریق آن به برگشت کنندگان و بیجاشدگان داخلی مشوره‌های روانی داده می‌شود.

نعیم کریمی از مسئولان موسسه اپسو به دویچه وله گفت که مهاجرانی که از کشورهای همسایه برگشته‌اند از نظر روانی و اجتماعی صدمه دیده‌اند و در کشورهای میزبان با آنان برخوردهای خشن و نامطلوبی صورت گرفته است: «ما با سه کمپ در کابل کار کرده‌ایم. در چهارراهی قمبر، قلعه واحد و دیوان بیگی. برگشت کنندگان خاطرات بسیار بدی از دوران مهاجرت دارند. بعضی از آن‌ها گفتند وقتی در پاکستان کار می‌کردند مزدشان را پولیس آن کشور می‌گرفت. آن‌ها در وضعیت بدی بوده‌اند که نیاز به بهبود روانی دارند.»

به گفته مسوولان اپسو مشاوره روانی برای برگشت کنندگان و بیجا شدگان بسیار ضرور است زیرا آن‌ها به شدت از نظر روانی صدمه دیده‌اند و در صورتی که درمان نشوند ممکن است به افراد مضر در جامعه تبدیل گردند.

آقای کریمی گفت: «بخش صحت روانی اپسو در این قسمت کار می‌کند. مشاورین ما در بین برگشت کنندگان می‌رود. حتا مشاوران در خانه‌های آن‌ها می‌روند. بعضی از برگشت کنندگان خود به ما مراجعه می‌کنند و ما خدمات روانی اجتماعی را برای آنان فراهم می‌کنیم. این کار ما جریان دارد.»

رضایت از زندگی در کشور

اعضای موسسه اپسو که از نزدیک با برگشت کنندگان کار کرده‌اند می‌گویند که بسیاری آن‌ها از برگشت به کشور خودشان راضی هستند زیرا در افغانستان از آزادی‌هایی برخوردارند که در عالم مهاجرت از آن محروم بودند.

سحر قادری عضو موسسه اپسو و از برگزار کنندگان این برنامه گفت: «افغان‌هایی که به کشور برگشته از زندگی راضی هستند. زیرا آن‌ها وقتی افغانستان را ترک کردند به این باور بودند که خوشبخت می‌شوند. اما آن‌ها با واقعیت‌های ناگواری روبرو شدند. حالا آنان با تجربه‌های تلخی از آن کشورها به افغانستان برگشته اند.»

در این محفل تیاتر و نمایشنامه‌هایی اجرا می‌شوند که در آن‌ها زندگی، مشکلات، محرومیت و دشواری‌های زندگی در کشورهای دیگر به تصویر کشیده می‌شوند. خانم قادری گفت: «بیشتر جوانان ما علاقه دارند تا کشور را ترک کنند ولی نمی‌دانند که در پشت مرز چه مشکلاتی وجود دارد. ما به آن‌ها می‌گوییم که وقتی کشور شان را ترک می‌کنند، با چه دشواری‌هایی روبرو می‌شوند.»

زندگی عاری از خشونت بخش دیگر این برنامه است. برای اشتراک کنندگان یاد داده می‌شود که چگونه اختلافات شان را بجای جنگ و مشاجره از راه‌های مسالمت آمیز حل و فصل کنند.