جنگجویان افغان در دو سوی جنگ در سوریه

نزدیک به چهار دهه است که در افغانستان جنگ است. بی سوادی و افراط گرایی دینی به شدت در این کشور رشد کرده و مبارزه با این دو پدیده زمانگیر است. طالبان همچنان به حملات تروریستی شان ادامه می دهند و در کنار آنان گروه های تروریستی دیگری نیز ظهور کرده اند که از جدیدترین شان می توان از داعش نام برد؛ گروهی که در سوریه و عراق نیز برای ایجاد یک "دولت اسلامی" در منطقه می جنگد.

فعالیت های این گروه از ماه ها قبل در افغانستان نیز آغاز شده و شماری از جوانان این کشور به صف این گروه تروریستی پیوسته اند. قاری عبدالبصیر یکی از این جوانان بود که گفته می شود اخیرا در سوریه کشته شده است.

عبدالبصیر در مدرسه دینی فخرالمدارس هرات علوم دینی را فرا گرفته بود و به دانشکده شرعیات در دانشگاه هرات راه یافته بود. به گفته نزدیکانش او به شدت احساساتی بود و تحت تاثیر تبلیغات گروه داعش در رسانه های مجازی قرار گرفته بود.

مختار عمر یوسفی، همصنفی عبدالبصیر در دانشگاه در صفحه فیس بوکش عکس ها و ویدیوی عبدالبصیر را گذاشته و نوشته است: «با تاسف مطلع شدم دوست عزیزم قاری عبدالبصیر که چندی پیش با گروه تروریستی داعش (خوارج) پیوسته بود و تحت تاثیر افکار متشددانه این گروه افراطی قرار گرفت؛ سرانجام در نتیجه حملات ائتلاف هوایی آمریکا در شهر حلب سوریه کشته شد.»

یوسفی در مصاحبه با دویچه وله گفت که عبدالبصیر تا صنف چهاردهم در مدرسه درس خواند و به سمستر ششم در دانشکده شرعیات راه یافت؛ پس از یک سال تحصیل در این دانشکده گفت که می خواهد برای ادامه تحصیل به مدینه برود و راهی پاکستان شد: «گفت که یک دانشگاه است که می خواهد من را به مدینه ببرد. یک بار پاکستان رفت و برگشت و باز دوباره رفت. وقتی که آمده بود همیشه مشغله فکری اش این بود که برادرانمان در عراق و سوریه هستند و وظیفه ما چیست. این خطر احساس می شد که تحت تاثیر افکار بنیادگراها قرار گرفته است.»

عمر یوسفی افزود در اواخر ماه رمضان خبری شایع شد که او در نبردی در سوریه کشته شده؛ تا اینکه چند روز قبل خانواده اش در روستایشان برایش فاتحه گرفتند: «در مراسم فاتحه اش هم بودم. آنجا گفته می شد که در پاکستان برایش دوستانی پیدا شده بودند که به وی ذهنیت مکلفیت برای جهاد داده بودند و از آنجا برده شده بود.»

نقش فضای مجازی

به گفته یوسفی، گروه های افراطی آزادانه در شبکه های مجازی در اینترنت فعالیت دارند و جذب جنگجو تبلیغات زیادی را نشر می کنند. او افزود عبدالبصیر هم از طریق شبکه های مجازی و خطابه های افراط گرایانه در مساجد به پیوستن به داعش ترغیب شد.

نه تنها عمر یوسفی، بلکه جوانان زیادی در افغانستان زندگی می کنند که از دولت این کشور می خواهند فعالیت گروه های تروریستی را در اینترنت متوقف کند و با هواخواهان شان برخورد قانونی نماید. زیر نوشته های عمر یوسفی در فیس بوک در مورد کشته شدن عبدالبصیر در سوریه کسانی را می توان دید که "شهادت" وی را تبریک گفته و از پیوستن وی به داعش تمجید کرده اند.

کاربران زیادی از افغانستان در شبکه های مجازی اینترنت وجود دارند که آزادانه نظرشان را به طرفداری از گروه های تروریستی همانند طالبان و داعش ابراز می کنند؛ اما تاکنون گزارشی در مورد بازداشت و یا پیگرد قانونی آنان در رسانه ها منتشر نشده است.

عبدالرئوف احمدی، سخنگوی پولیس در ولایت هرات در مورد پیوستن عبدالبصیر باشنده این ولایت به داعش ابراز بی خبری کرد. او که خودش نیز کاربر فیس بوک است، در مورد فعالیت هواخواهان گروه های تروریستی در فیس بوک گفت که پولیس دستور رسمی برای برخورد با این افراد را ندارد: «صفحات شبکه های اجتماعی صفحات شخصی هستند. شما می دانید که ما آزادی بیان و دموکراسی نوپایی داریم و هر کسی هر چیزی می خواهد می گوید. در این کشور نظارتی هم وجود ندارد. ما هدایت رسمی نداریم که اگر کسی تبلیغات سو می کند برخورد کنیم.»

تبلیغ در مساجد

مساجد در افغانستان منبع دیگری هستند که به گفته مردم این کشور، به رشد افراط گرایی و پیوستن جوانان به صف جهادگرایان کمک می کنند. آقای احمدی سخنگوی پولیس هرات می افزاید که وزارت اطلاعات و فرهنگ، حج و اوقاف و شورای علما باید در این زمینه اقدام کنند و جلو تبلیغات افراط گرایانه را بگیرند.

عبدالملک ضیایی، رئیس ریاست مساجد در وزارت حج و اوقاف افغانستان به دویچه وله گفت که در این کشور نزدیک به 150000 مسجد وجود دارد که فقط 4500 مسجد تثب این وزارت هستند: «واقعا مساجدمان زیر سوال قرار دارند. در مساجد از طرف شب افراد مسلح بود و باش دارند. خطرات دیگری در مساجد احساس می شود. خطر بسیار جدی است. داعش از خلاء های دولت وحدت ملی سو استفاده کرده و اوضاع مساجد و افغانستان را از این بدتر و متشنج تر می سازد.»

او به "بی کفایتی و کم کاری" در وزارت حج و اوقاف افغانستان و ارتباط مقامات بلندرتبه این وزارت با حلاقاتی در خارج از افغانستان اشاره کرد که به گفته وی حمایت کنندگان گروه های افراط گرا از جمله داعش هستند. وی از رهبری حکومت وحدت ملی خواست تا مسئله تبلیغات در مساجد را جدی بگیرد.

در سوی دیگر

فقر، بی سوادی، بی کاری، افراط گرایی مذهبی و آینده نامعلوم سیاسی کشور از جمله مسائلی هستند که در افغانستان دلایل پیوستن افغان ها به گروه های جنگجو خوانده می شوند. اما تنها طالبان و داعش نیستند که از این وضعیت استفاده می کنند.

گروه هایی که علیه رژیم اسد می جنگند ویدیوهایی را در شبکه های اجتماعی نشر کرده اند که افغان های بازداشت شده ای را نشان می دهد که در کنار نیروهای رژیم اسد می جنگیدند.

ایران، همسایه غربی افغانستان متهم است که مهاجران افغان را استخدام کرده و پس از دوره های آموزشی کوتاه مدت به جنگ سوریه می فرستد تا برای رژیم اسد بجنگند. هر چند دولت ایران همواره این مسئله را رد کرده، اما شواهد زیادیدر اینترنت در این زمینه وجود دارد.

میرزا محمد (اسم مستعار)، یک جوان مهاجر افغان است که از سال ها به این سو در ایران زندگی می کند. او می گوید به خاطر وعده های زیادی که به مهاجران داده می شود، شماری از آنان به اردوگاه های آموزشی ارتش ایران می روند تا به جنگ سوریه بروند.

او خودش هم یکی از این افرد است که دوره آموزشی را سپری کرده است. وی به دویچه وله گفت: «قرار بود دوره آموزشی مان 27 روز باشد، بعد 21 روز شد. بعد قرار شد در ظرف شانزده روز یک گروه را به سوریه اعزام کنند. دوره های آموزشی شان خیلی سطحی است. آموزش نظامی نیست. فقط می گویند اگر بتوانی در جبهه بدوی کافیست. همه به خاطر وعده اسناد اقامت می روند. برخی ها اصلا نمی دانند هدف شان چیست.»

او افزود ممکن است برخی ها به خاطر اعتقادات مذهبی شان به سوریه بروند، اما بیشتر این جنگجویان از روی ناچاری و فشار اجتماعی که در ایران بر آنان وارد می شود به جنگ سوریه می روند. محمد گفت به خاطر وعده خلافی هایی که با او شده بود به سوریه نرفت و با تهدیدهای زیادی روبرو شد.

دولت افغانستان قبلا اعلام کرده است که در مورد چند و چون اعزام مهاجران افغان از ایران به سوریه تحقیق می کند. ایران در جنگ سوریه رسما دخالت نظامی کرده و در مبارزه با گروه افراط گرای داعش در عراق نیز در برخی از مناطق این کشور در کنار ملیشه های شیعه مذهب عراقی نقش بزرگی دارد.

برای کشته شدگان جنگ در سوریه، چه از جانب داعش و چه از جانب اردوی رژیم اسد، در افغانستان مراسم فاتحه خوانی برگزار می شود. برای جنگجویانی که حتی جنازه شان هم بازگشتانده نشده است.

حالا سوال این است که دولت افغانستان چگونه می تواند جلوی رفتن شهروندانش به خارج برای اشتراک در درگیری های مسلحانه را بگیرد؟