خطر ویروس "مرس" در شبه جزیره عربستان

نشانه های ابتلاء به این بیماری نخست شبیه گریپ است که در نتیجۀ پیشرفت، به التهاب شش ها و حتی از کار افتادن گرده ها منجر می شود. گریگوری هیرتل، سخنگوی مطبوعاتی سازمان جهانی صحت، ویروس MERSرا، که اختصاریۀ انگلیسی "سندروم جهاز تنفسی خاورمیانه" است، یک خطر جدی می خواند. او می گوید: «میزان تلفات جانی بر اثر این ویروس تقریباً 40 درصد است؛ یعنی شمار زیادی از مبتلایان به این بیماری می میرند. تا زمانیکه ما شکل فعالیت این ویروس را ندانیم و نفهمیم که چگونه آن را تحت کنترول درآوریم، این ویروس به عنوان خطر باقی می ماند».

ویروس "مرس" دقیقاً مانند ویروس "سارس"، که در حدود ده سال پیش پیدا شد و خوشبختانه در این میان دوباره از بین رفته است، متعلق به خانوادۀ "ویروس کرونا" است. ویروس های دیگر این خانوادۀ ویروس ها معمولاً سبب بیماری های سبک جهاز تنفسی در وجود انسان می شوند. اما این مسأله در مورد ویروس مرس صدق نمی کند. اوودو بوخهولتس از انستیتوت رابرت کوخ آلمان می گوید: «ویروس مرس از دو سال به این طرف شناخته شده است. این ویروس اصلاً به خاطری شناسایی شد که به بیماری های شدید و غیر معمولی، از جمله سینه بغل منجر گردید. التهابات شش و همچنان در وقایع اولی از کار افتادن گرده ها سبب شد که علل اصلی تحقیق و جستجو گردد. همان بود که این ویروس کشف شد. پس از آن آزمایشات خاص صورت گرفت و درنتیجه در واقعات بعدی و مشابه نیز موجودیت این ویروس شناسایی شد».

آیا معالجه ای وجود دارد؟

معالجۀ خاصی برای این نوع ویروس تا هنوز وجود ندارد؛ نه دارو و نه هم واکسینی برای جلوگیری از ابتلاء به این ویروس ساخته شده است. گفته می شود که تنها سمپتوم های یا علایم آن قابل مداوایند. کارشناسان همنظرند که بهترین راه وقایه از ابتلاء به این ویروس همانا تدابیر بهداشتی است؛ زیرا این ویروس از طریق قطرات کوچکی که با عطسه و یا سرفه به هوا پاش می گردند، سرایت می کند. همچنان گفته می شود که ویروس مرس در سطوح اشیاء نیز مدتی زنده باقی می ماند. گریگوری هیرتل می گوید: «زمانی که انسان به روی یک سطح آلوده با این ویروس دست بگذارد و بعد از آن دست خود را به صورت خود بکشد، این ویروس را به بدن خود انتقال می دهد».

اودو بوخهولتس می گوید: «برای قیاس میزان خطر این ویروس دو نکته پر اهمیت است: یکی اینکه شمار وقایع ابتلاء به این ویروس چقدر است؟ و دوم اینکه این ویروس تا چه اندازه سبب بیماری های شدید می شود؟ در مورد هر دو نکته تا حال معلومات دقیقی در دست نیست». بوخهولتس می افزاید طبعاً احتمال این هم وجود دارد که افرادی که به بیماری های بسیار شدید دچار می شوند، تنها نمونه های کوچکی از وقایع گسترده تری باشند.

منبع این ویروس کجاست؟

دانشمندان در این مورد تا حال صد در صد مطمئن نیستند؛ اما آنها محتمل ترین منبع این ویروس را شترهای یک کوهانه گمان می برند. در شمار زیادی از این حیوان "انتی بادی"های ضد ویروس مرس و همچنان در این میان خود این ویروس نیز دیده شده است. اما با وجود نتیجۀ مثبت آزمایشات بالای شترهای یک کوهانه، به هیچ صورت نشانه ای از بیماری در وجود این حیوان دیده نشده است. دلیل آن، مثل سؤالات زیاد دیگری، تا حال نامعلوم باقی مانده است. اینهم تا حال واضح نشده است که ویروس مرس آیا تنها از طریق حیوانات به انسان سرایت می کند، یا برخی از مواد غذایی نیز می توانند حامل این ویروس باشند. از همین رو مقامات عربستان سعودی در اواخر ماه اپریل امسال توصیه کردند که مردم از خوردن گوشت شتر و نوشیدن شیر این حیوان بپرهیزند.

تا کنون بیشتر مبتلایان مرس از عربستان سعودی بوده اند؛ اما وقایع ابتلاء به این ویروس در اردن، قطر، امارات متحدۀ عربی، عمان و کویت نیز دیده شده است. به گفتۀ اوودو بوخهولتس بیشتر مبتلایان کسانی بوده اند که در تماس نزدیک با شتر یک کوهانه قرار داشته اند. بوخهولتس می افزاید: «همینقدر باید دانست که در این کشورها بیشتر دهقان های وجود دارند که شماراندک این حیوان را در مکان نسبتاً کوچکی نگهداری می کنند و از سویی هم رسم و رواجی دارند که طور مثال مسابقات دوش شتر را راه اندازی می کنند».

آیا سرایت از انسان به انسان ممکن است؟

در این میان ویروس مرس در وجود کارمندان طبی، طور مثال داکتران معالج و نرس ها دیده شده است. بر اساس معلومات سازمان جهانی صحت، 60 درصد وقایع ثانوی سرایت این ویروس از انسان به انسان در میان کارمندان طبی و اقارب بیماران رخ می دهد.

در اروپا هم چند واقعۀ ابتلاء به این ویروس دیده شده بود؛ اما بوخهولتس آن را "وقایع وارداتی" می خواند. این بیماران، به گفتۀ بوخهولتس، کسانی بودند که در حوزۀ کشورهای عربی مبتلاء شده بودند و سپس به دلایل مختلفی به اروپا آمده بودند. بوخهولتس می افزاید: «در تونس و انگلستان چنین اتفاق افتاد که بیمار اولی سبب انتقال ویروس به افراد دیگری شده بود؛ اما این سرایت بیشتر از آن گسترش نیافت».

به ویژه وقتی افراد زیادی در یک مکان کوچک با هم باشند، خطر سرایت ویروس بیشتر می گردد. اوودو بوخهولتس می گوید: «سال گذشته پس از مراسم حج نگرانی بسیار شدید از شیوع این بیماری وجود داشت؛ اما تا جایی که به ما معلوم است، چنین چیزی نشد. تحقیقات مختلفی راه اندازی شد و گروه های بزرگ افرادی که از حج برگشته بودند، مورد آزمایش قرار گرفتند، اما همه نتایج منفی بود».

بوخهولتس می افزاید سراسیمگی در این مورد تا هنوز بیجا است. به گفتۀ وی هرچند افزایش اندک ابتلاء به مرس کمی ناآرام کننده است، اما از آنجاییکه تا حال سرایت از بیمار اولی به فرد دومی و بیشتر از آن بسیار کم دیده شده، پس نباید زیاد نگران بود. به قول بوخهولتس اگر بر عکس این ویروس چنان انکشاف کند که سبب سرایت زنجیره یی گردد، آنگاه خطر بزرگی تهدید خواهد کرد.