ملا محمد عمر رهبر گروه طالبان کی بود؟

اطلاعات زیادی در مورد ملا عمر، رهبر طالبان وجود ندارد که ابتدا علیه تهاجم نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق جنگید و بعد از سال 2014 یک جنگ طولانی را علیه نیروهای امریکایی، ناتو و حکومت افغانستان به پیش برد. ملا عمر که در سال‌های آخر دهه 1990 حدود 90 درصد خاک افغانستان را زیر کنترول خود داشت، بخش اعظم زندگی خود را در اختفا به سر برد.

اطلاعات ضد و نقیضی در مورد زمان و مکان تولد ملا عمر وجود دارد، اما براساس زندگی‌نامه او که توسط طالبان نشر شده، او در سال 1960 در ولسوالی خاکریز ولایت قندهار به دنیا آمد و در جریان جنگ علیه قشون سرخ شوروی یک چشمش را از دست داد. براساس این زندگی‌نامه، ملا عمر در سن پنج سالگی پدرش را از دست داد و به ولایت ارزگان نقل مکان کرد تا زیر سرپرستی کاکاهای خود زندگی کند. او تحصیلات دینی اش را در مدارس دینی ارزگان سپری کرد و پیش از ختم تحصیلات به جنگ علیه نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق پیوست که در سال 1979 وارد افغانستان شده بودند.

زمانی که نیروهای شوروی سابق در سال 1989 از افغانستان خارج شدند، ملا عمر مانند دیگر مجاهدین که از حمایت ایالات متحده امریکا، پاکستان و کشورهای عربی برخوردار بودند، علیه حکومت داکتر نجیب الله جنگید. سرانجام حکومت مورد حمایت شوروی داکتر نجیب در سال 1992 سقوط کرد.

ظهور طالبان

در اوایل 1990 افغانستان وارد یک جنگ داخلی شد و تنظیم‌های مجاهدین که زمانی در کنار هم علیه نیروهای اشغالگر شوروی می‌جنگیدند، میله‌های تفنگ را علیه همدیگر نشانه گرفتند و جنگ خونینی را راه انداختند.

بعد از سقوط حکومت تحت حمایت شوروی در افغانستان ملا عمر در جنگ‌ها سهم نداشت و ظاهراً به موعظه دینی در روستایی در ولایت قندهار مشغول بود. گفته شده است که او در سال 1994 با توجه به بی‌قانونی و بدرفتاری جنگ‌سالاران محلی وارد عمل شد.

پروپاگند طالبان حاکی از این است که ملا عمر در اوج جنگ‌های داخلی در سال 1994 زمانی که یک خانم از او خواست که برای ختم خشونت دست به کار شود، وارد عمل گردید. به گفته طالبان، سپس ملا عمر همراه با حدود 50 طالب مدرسه از قندهار مارشی را به راه انداخت تا پُسته‌های غیرقانونی را که از مردم پول می‌گرفتند بردارد. این اقدام شروع حرکت گروه طالبان عنوان می‌شود که از سال 1996 تا 2001 بر بسیاری مناطق افغانستان حکومت کرد.

نیروهای عمر با حمایت پاکستان در سال 1996 کنترول کابل را به دست گرفت و در اولین اقدام‌ها داکتر نجیب الله، رئیس جمهور اسبق افغانستان را به قتل رساند. جنگجویان طالبان که "امارت اسلامی طالبان" را تشکیل داده بودند، ملا عمر را امیر المومنین لقب دادند.

افغانستان زیر حاکمیت ملا عمر

تا سال 1998 نیروهای ملا عمر 90 درصد خاک افغانستان را زیر کنترول خود درآوردند و برداشت سخت‌گیرانه خود از شریعت اسلامی را نافذ کردند.

رژیم ملا عمر به نقض حقوق بشر و قتل عام در شمال افغانستان متهم شد. حقوق ابتدایی زنان و دختران به شمول کار در بیرون از خانه و رفتن به مکتب از آن‌ها گرفته شد. در زمان ملا عمر بود که افغانستان تبدیل به پناهگاه امن القاعده شد. ظاهراً اسامه بن لادن، رهبر مقتول شبکه القاعده در قندهار زندگی می‌کرد و رابطه نزدیک با ملا عمر داشت.

براساس گزارش‌ها، ملا عمر به زبان عربی نیز صحبت می‌کرد که در جریان آموزش‌های دینی فرا گرفته بود. افراد محدودی که با ملا عمر دیدار کرده بودند، او را یک مرد ساده تعریف کرده اند که امور را از طریق دیگر ملاهای نزدیک با طالبان مدیریت می‌کرد.

ارتباط ملا عمر با القاعده و رهبر سابق آن برای گروه طالبان حیاتی بود، زیرا القاعده در بدل به دست آوردن پناهگاه به رژیم طالبان کمک مالی فراهم می‌کرد. بعد از این که اسامه بن لادن مسئولیت حملات تروریستی یازدهم سپتمبر بر برج‌های دوگانه تجارت جهانی در نیویارک را به عهده گرفت، ایالات متحده خواستار تسلیمی ملا عمر شد. ملا عمر به این تقاضا پاسخ منفی داد و در نتیجه، ایالات متحده امریکا علیه رژیم طالبان حمله کرد که سرآغاز یک جنگ طولانی دیگر برای ملا عمر و افرادش شد.

زندگی بعد از 2001

بعد از حمله امریکا علیه طالبان و القاعده در افغانستان در سال 2001 میلادی، ملا عمر به مناطق قبایلی پاکستان فرار کرد. ظاهراً او از آن‌جا حملات علیه نیروهای ناتو، امریکایی و افغان را سازمان‌دهی می‌کرد.

او اتحادی را با دیگر گروه‌های ملیشه‌ای مانند شبکه حقانی و تحریک طالبان پاکستانی ایجاد کرده و "شورای کویته" ایجاد شد که فعالیت‌های طالبان را در افغانستان سازمان‌دهی می‌کرد. گفته شده است که ملا عمر از حمایت قوی سازمان استخبارات نظامی پاکستان (آی اس آی) برخوردار بود. این سازمان متهم است که از گروه طالبان به عنوان نایب خود در مقابله با نفوذ هندوستان در افغانستان استفاده می‌کند. پاکستان اما این اتهام‌ها را رد کرده است.

نیروهای ملا عمر بعد از سال 2001 تاکتیک جنگی اش را تغییر داده و غالباً حملات انتحاری انجام می‌دادند یا مواد انفجاری را در کنار جاده‌ها جاسازی می‌کردند. این حملات طالبان مسئول بخش اکثر تلفات نیروهای افغان و خارجی بوده است.

حکومت افغانستان برای چندین سال متوالی ملا عمر را به بازگشت به میز مذاکره برای حل منازعه افغانستان دعوت کرد، اما هیچ گاهی پاسخ مثبت او را دریافت نکرد. در پیام‌های منتسب به ملاعمر تاکید می‌شد که جنگ تا زمان خروج نیروهای خارجی جریان دارد.