نیوم؛ شهر ۵۰۰ میلیارد دالری عربستان با پهلوهای تاریک

با وجود انتقادهای جهانی در مورد نقض حقوق بشر در ساخت شهر نیوم، عربستان سعودی کار ساخت این پروژه بلندپروازانه سازگار با محیط زیست را ادامه می‌دهد.

یک گزارش اخیر دفتر کمیشنری عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد حاکی است که اعضای قبیله الحویطات که در منطقه اختصاص داده شده برای این شهر زندگی می‌کنند، بیجا شده اند و خانه‌های آنان بدون پرداخت غرامت کافی ویران شده اند.

افزون بر این یک مرد این قبیله کشته شده و حکم اعدام سه مرد دیگر تائید شده است، در حالی که سه تن دیگر به اتهام هراس‌افگنی هر یک به ۵۰ سال زندان محکوم شده اند.

بیشتر بخوانید: عربستان سعودی: اعدام‌‌ها اعتماد به اصلاحات را از بین می‌برد

در بخشی از این گزارش آمده است: "هرچند این سه تن به هراس‌افگنی متهم شده اند، اما آن‌ها به دلیل مقاومت در برابر اخراج اجباری به خاطر پروژه نیوم و ساخت یک خط شهری ۱۷۰ کیلومتری به نام (لاین) بازداشت شده اند."

این موارد نقض حقوق بشر در حالی صورت می‌گیرد که محمد بن سلمان، ولیعهد ۳۷ ساله عربستان سعودی تعهد کرده است که افراد متاثر شده از ساخت این شهرک در پروسه‌های برنامه ریزی و عملی سازی در نظر گرفته می‌شوند.

ساخت شهر نیوم با هزینه ۵۰۰ میلیادر دالر بخشی از "بازسازی اقتصادی و اجتماعی" عربستان سعودی است که تحت عنوان «چشم‌انداز ۲۰۳۰» یاد می‌شود.

این مجموعه از اصلاحات در سال ۲۰۱۷ میلادی از سوی محمد بن سلمان راه اندازی شد که تا حال به بهبود حقوق زنان، افزایش دسترسی گردشگران به عربستان سعودی و ایجاد منابع درآمد جایگزین برای تنوع بخشیدن اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت منجر شده است.

بیشتر بخوانید: عربستان سعودی به زنان اجازه سفر به خارج را می‌دهد

بر بنیاد برنامه‌ریزی‌ها، شهر نیوم در مساحت ۲۶۵۰۰ کیلومتر مربع در نزدیکی ساحل دریای سرخ ساخته می‌شود و در سال ۲۰۳۹ افتتاح خواهد شد.

دولت عربستان سعودی در نظر دارد که در این شهر از فن‌آوری‌های پیشرفته با تمرکز بر هوش مصنوعی استفاده شود و میدان هوایی، قطار‌های سریع و هواپیماهای بی‌سرنشین داشته باشد که انرژی همه این‌ها از منابع تجدیدپذیر تامین خواهد شد. همچنان این پروژه به عنوان یک سکوی گسترده برای سرمایه گذاری‌های بین‌المللی عمل خواهد کرد.

اولویت حقوق بشر نه، بل سرمایه گذاری است

سباستیان سنز، محقق ارشد مرکز "تحقیقات کاربردی در مشارکت با شرق" که در آلمان مستقر است، به دویچه وله می‌گوید: "کار ساخت و ساز نیوم آغاز شده است، هرچند این پروژه هنوز در مراحل بسیار آغازین خود قرار دارد. مشاوران بین المللی بسیاری در آن مشغول کار اند."

او می‌افزاید: "چندین پرواز مستقیم از نیوم به لندن و نیویارک وجود دارد، بنا بر این بلندپروازی‌ها در این پروژه مشهود است. عربستان سعودی واقعاَ می‌خواهد ‌آن را محقق سازد."

این محقق شهر نیوم را نمادی از طرح محمد بن سلمان به هدف هدایت عربستان به سوی مدرنیته جدید می‌داند و می‌افزاید که به دلیل جذابیت بین‌المللی این پروژه، فشارهای زیادی برای عملی سازی آن وجود دارد.

او می‌گوید: "اگر او (محمد بن سلمان) در این زمینه شکست بخورد، احتمالاَ صدمه قابل توجهی به اعتمادی که در میان بخشی بزرگی از مردم دارد، وارد خواهد شد. علاوه بر این، شکست در این پروژه حیثیت عربستان سعودی را به عنوان یک مکان سرمایه گذاری بین‌المللی نیز صدمه خواهد زد."

بیشتر بخوانید: «آقای همه کاره» عربستان سعودی؛ اصلاح‌گر و سخت‌سر

جید بسیونی، مدیر خاور میانه سازمان حقوق بشری « Reprieve» به دویچه وله گفت: "اما بروشورهای پر زرق و برق نشان نمی‌دهند که این شهر بر بنیاد اخراج اجباری، خشونت حکومتی و احکام اعدام ساخته شده است." از نظر او، نیوم همزمان هم بازتاب‌دهنده «چشم‌انداز ۲۰۳۰» محمد بن سلمان و نشان‌دهنده واقعیت سرکوب‌گرانه حاکمیت او است.

«نیوم با خون سعودی‌‌‌‌‌‌ها ساخته می‌شود»

لینا الهذلول، مدیر ارتباطات سازمان دیده‌بان حقوق بشر عربستان سعودی مستقر در لندن نیز دیدگاه مشابه دارد. لینا، خواهر لجین الهذلول فعال مشهور حقوق زنان در عربستان سعودی به دویچه وله گفت: «نگرانی اصلی ما این است که نیوم با خون سعودی‌ها ساخته شود.»

او افزود: "محاکمات افراد قبیله در پشت درهای بسته انجام شده است. برای پیشبرد پروژه، قوه قضاییه حتی آماده اعدام افراد است."

نیوم در عربستان سعودی تنها مکانی نیست که باشندگان آن با استفاده از زور آواره شده اند. از ماه جنوری تا اکتوبر ۲۰۲۲، مقامات شهر بندری جده خانه‌های زیادی را برای عملی کردن طرح‌های توسعه شهری ویران کردند.

سازمان عفو بین الملل گزارش داده که در این روند، هزاران تن به شمول اتباع خارجی، قربانی تخلیه اجباری غیرقانونی شدند.

جید بسیونی می‌گوید: «ما بارها دیده ایم که هر کسی که با ولیعهد مخالفت کند یا بر سر راهش قرار بگیرد، در خطر محکومیت به زندان یا مرگ قرار می‌گیرد، چه معترضان مسالمت‌آمیز باشند، منتقدان در رسانه‌های اجتماعی یا مردم بدشانس ساکن مناطقی که رژیم او می‌خواهد آن را تصرف کند.»

مکلفیت‌هایی که متوجه شرکت‌های آلمانی نیز می‌شود

سباستیان سنز می‌گوید فرصت‌های در سطح بین‌المللی برای تاثیرگذاری روی سیاست‌های عربستان سعودی در بخش حقوق بشر وجود دارد. او می‌افزاید که در گذشته افزایش فشارهای بین المللی به تعلیق اعدام‌ها یا آزادی فعالان حقوق بشر مانند لجین الهذلول از زندان انجامیده است، هرچند که در بعضی حالات آنان زیر نظارت شدید و یا ممنوعیت سفر قرار گرفته اند.

سنز گفت: "به این معنی که هرچه فشار بر دولت عربستان سعودی برای انجام کاری در این زمینه بیشتر شود، احتمال بیشتری وجود دارد که مایل به یافتن راه حلی آشتی جویانه باشد."

وضعیت وخیم حقوق بشر در کشور شاهی عربستان سعودی موضوعی بود که انالنا بئربوک وزیر خارجه آلمان در جریان سفرش به خلیج فارس مطرح کرد. او در گفتگو با شهزاده فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان واضح ساخت که همکاری اقتصادی را نمی‌توان "مجزا از حاکمیت قانون، حقوق بشر و ‌آزادی‌ها" در نظر گرفت.

گفتگوی وزیران خارجه آلمان و عربستان در مورد همکاری اقتصادی

سنز می‌گوید که افزایش اصلاحات اجتماعی در نیوم در حقیقت به سود آلمان نیز است، "به این دلیل که شرکت‌های آلمانی در این پروژه شامل اند و نقض احتمالی حقوق بشر نه تنها متوجه عربستان، بل متوجه شرکت‌های آلمانی نیز خواهد شد."