آرشیو اسناد نسل‌کشی حکومت نازیها در آلمان
۱۳۹۴ آبان ۱۸, دوشنبه
ادوارد انگلبرگ هنوز به خاطر دارد که در آن صبح پاییزی، صبح دهم نوامبر سال ۱۹۳۸ میلادی، چگونه دو افسر گشتاپو وارد خانه آنها شدند تا پدر او را با خود ببرند. صبح دهم نوامبر پایان کودکی ادوارد انگلبرگ بود.
تا صبح آن روز در سراسر آلمان حدود ۲۸۰۰ کنیسه وجود داشت که بسیاری از آنها قدمتی طولانی داشتند. حدود ۲۳۰ هزار نفر از جمعیت ۶۸ میلیون نفری آلمان یهودی بودند.
یهودیان آلمان هرچند که از سال ۱۹۳۳ میلادی، با به قدرت رسیدن ناسیونال‌سو‌سیالیست‌ها به رهبری آدولف هیتلر، با محدودیت‌های تاز‌ه‌ای از جمله ممنوعیت فعالیت در برخی از مشاغل روبه‌رو شده بودند، اما هنوز هدف خشونت سازماندهی‌شده حکومت نبودند.
البته در فاصله سال‌های ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۸ میلادی بیش از ۲۶۰ هزار نفر از یهودیان آلمان از جمله به دلیل تصویب قوانین ضدیهودی توسط نازیها این کشور را ترک کرده بودند. پدر ادوارد انگلبرگ اما در فکر مهاجرت نبود. او فروشنده کالاهایی از جنس ابریشم بود و خانواده او زندگی متوسطی در مونیخ داشتند.
ادوارد انگلبرگ که دهم نوامبر سال ۱۹۳۸ میلادی ۹ سال بیشتر نداشت، می‌بایست در مدرسه می‌بود. او اما پیش از رسیدن به مدرسه وحشت‌زده به خانه بازگشته بود. راه کوتاه خانه تا مدرسه مملو از شیشه‌های شکسته بود.
ادوارد دیده بود که کنیسه "اوهل یاکوب" که گرداننده مدرسه او بود، تخریب شده بود و از ویرانه آن شعله‌های آتش سر می‌کشید اما مأموران آتش‌نشانی که در محل حضور داشتند به جای خاموش کردن آتش به خانه‌های مجاور کنیسه آب می‌پاشیدند تا آنها آسیب نبینند.
بهانه‌ای برای نسل‌کشی نازیها
سه روز پیش از این تاریخ، در هفتم نوامبر سال ۱۹۳۸، یک نوجوان یهودی لهستانی یک دیپلمات آلمانی را در پاریس ترور کرده بود. نازیها خانواده این نوجوان و ده‌ها هزار یهودی دیگر لهستان را مجبور به ترک خانه‌هایشان کرده و با توسل به خشونت و با رفتاری غیرانسانی به کمپی در مرز لهستان و آلمان منتقل کرده بودند.
اقدام این نوجوان خشمگین اما بهانه‌ای به دست نازیها داده بود تا پرده از سیاست‌های نژادپرستانه خود بردارند و دو روز بعد دستور آتش زدن و تخریب تمام کنیسه‌ها و مغازه‌های یهودیان در آلمان را صادر کنند.
رافائل گروس، پژوهشگر تاریخ، به دویچه‌وله می‌گوید: «مهم است که نوامبر ۱۹۳۸ به عنوان نقطه عطفی در تاریخ آلمان دیده شود.»
گروس مدیر موزه یهودیان در شهر فرانکفورت آلمان است.
او معتقد است: «پس از نوامبر ۱۹۳۸ آنچه دوران یهودیان در تاریخ آلمان خوانده می‌شود به پایان رسید و از این تاریخ به بعد جامعه آلمان دیگر مانند سابق نبود.»
در شامگاه هشتم و روز نهم نوامبر بسیاری از شهروندان آلمان نظاره‌گر تخریب مغازه‌های یهودیان و به آتش کشیده شدن کنیسه‌های آنها بودند اما گامی برای متوقف کردن این خشونت سازماندهی شده حکومتی برنداشتند. ماشین تبلیغات نازیها از مدتها پیش با تبلیغات گسترده ضدیهودی، "آریایی" و آلمانی بودن یهودیان را زیر سوال برده بود.
زندانی شماره ۱۹۸۹۷، بلوک ۴/ ۸
در روز دهم نوامبر تنها در شهر مونیخ ۳۰ هزار مرد یهودی بازداشت و به اردوگاه کار اجباری داخائو فرستاده شدند. ادوارد ۹ ساله که آن روز از چیزی خبر نداشت، بدون هیچ پرسشی سراسیمه به خانه بازگشته بود.
ساعاتی بعد دو افسر گشتاپو که لباس شخصی بر تن داشتند پس از کوبیدن چند ضربه آرام به در، وارد خانه آنها شدند.
آنها از پدر ادوارد، یاکوب انگلبرگ که در خانه را باز کرده بود خواستند که لوازمش را جمع کند و همراه آنها برود چون آنها مأموریت دارند که از او حفاظت کنند.
آنها در حالیکه ادوارد، مادر و خواهرش گریه میکردند یاکوب انگلبرگ را با خود بردند؛ به اردوگاه داخائو در حومه مونیخ.
در آرشیو این اردوگاه در پرونده یاکوب انگ‌برگ ثبت شده: زندانی شماره ۱۹۸۹۷ به بلوک ۴/ ۸ برده شد. آزادی ۱۵ روز بعد.
ادوارد انگلبرگ که حال ۸۷ سال دارد، در تابستان سال ۲۰۱۵ میلادی در خانه‌اش در آمریکا در گفتگو با خبرنگار روزنامه آلمانی "زوددویچه" از خاطرات نوامبر سال ۱۹۳۸ و فرار خانواده‌اش به آمریکا تعریف کرده است.
روزنامه "زوددویچه" در پروژ‌ه‌ای مشترک با شماری از روزنامه‌های مطرح آلمان در جستجوی آثار هنری باارزشی است که در دوران حکومت نازیها ناپدید شدند. یکی از این آثار یک تابلوی نقاشی متعلق به خانواده انگلبرگ است.
برگهای برای نجات از جهنم
ادوارد انگلبرگ به خاطر دارد که یک روز پس از بازداشت پدرش، مادرش این تابلوی نقاشی را از دیوار برمی‌دارد و در حالیکه از او و خواهر گریانش می‌خواهد در را به روی هیچ‌کس باز نکنند، از خانه خارج می‌شود. او ساعاتی بعد با یک برگه به خانه برمی‌گردد.
ادوارد هرگز نمی‌فهمد که مادرش با آن تابلوی نقاشی چه کرده است اما برگهای که او به خانه میآورد زندگی خانواده انگلبرگ را از جهنمی که در انتظارشان بود، نجات می‌دهد: ویزای سوئیس.
در این ویزا قید شده بود که یاکوب انگلبرگ و خانواده‌اش باید هرچه سریعتر خاک آلمان را ترک کند.
۱۵ روز بعد وقتی پدر ادوارد با موهای تراشیده، صورت تکیده و نگاهی تهی به خانه برمی‌گردد ادوارد در لحظه نخست او را نمی‌شناسد.
آنها یک روز بعد با قطار آلمان را ترک می‌کنند و ادوارد به خاطر میآورد که اشک بر صورت پدرش سرازیر می‌شود و او زیر لب زمزمه می‌کند : «حال دیگر در امان هستیم.»
آنها نخست به زوریخ و سپس به آمریکا مهاجرت می‌کنند و به این ترتیب از نفرت و نژادپرستی حکومت نازیها نجات پیدا می‌کنند.
اما آرشیو اسناد حکومت نازیها نشان می‌دهد که میلیون‌ها تن دیگر نه تنها اموالشان غارت می‌شود بلکه خود نیز قربانی نفرت و نژادپرستی می‌شوند؛ قربانیانی که همه آنها یهودی نبودند اما "غیرآریایی" خوانده می‌شدند.
مرکزی برای جستجو در آرشیو اسناد
مرکز بین‌المللی خدمات برای ردیابی (International Tracing Service) که بزرگترین آرشیو بین‌المللی هولوکاست در جهان است در سال ۲۰۰۸ در شهر کوچک "باد آرولسن" واقع در ایالت هسن آلمان افتتاح شد. در این مرکز بیش از ۵۰ میلیون سند گردآوری شده که از زندگی بیش از ۵/ ۱۷ میلیون نفر قربانی حکومت نازیها حکایت می‌کند.
نازیها با وسواسی بیمارگونه تمامی فعالیت‌های خود را ثبت و دسته‌بندی میکردند. آنها هر چند در آستانه شکست در جنگ جهانی دوم تلاش کردند این اسناد را نابود کنند اما بسیاری از این اسناد، از جمله دفاتر ثبت در شماری از اردوگاه‌های کار اجباری، به دست نیروهای متفقین افتاد.
نازیها تا دوم سپتامبر سال ۱۹۴۵ میلادی که شکست در جنگ جهانی دوم را پذیرفتند، بیش از یک هزار اردوگاه در آلمان و سرزمین‌های اشغال شده بنا کرده بودند و "غیرآریایی‌ها"، مخالفان سیاسی و اسیران جنگی را در این اردوگاه‌ها تا سر حد مرگ مجبور به کار میکردند. زندانیانی که دیگر توانایی کار نداشتند به قتل می‌رسیدند.
مرکز بین‌المللی خدمات برای ردیابی که بخش اعظم اسناد خود را به صورت دیجیتال درآورده است در وب‌سایت خود به چهار زبان آلمانی، انگلیسی، فرانسوی و روسی به پژوهشگران و دانشجویانی که در مورد این اسناد تحقیق می‌کنند، خدمات ارائه می‌دهد.
علاوه بر آن، این مرکز خدمات ویژ‌ه‌ای برای خانواده‌ها و بستگان قربانیان هولوکاست در سراسر جهان دارد و به آنها کمک می‌کند تا ردی از عزیزان گم‌شده‌‌شان پیدا کنند.
در بایگانی ویژه این مرکز بیش از ۲۸۰۰ تکه وسایل شخصی قربانیان هولوکاست نگهداری می‌شوند اکه اغلب آنها از اردوگاه‌های کار اجباری نوینگامه و داخائو به جای مانده‌اند.
حال ۷۰ سال پس از پایان جنگ جهانی دوم بیش از یک‌صد هزار نفر از جمعیت ۸۰ میلیونی آلمان یهودی هستند و این کشور حدود ۱۳۰ کنیسه دارد.